Zmieniły się przepisy dotyczące rozliczania wpłat podatkowych

Zasady dotyczące rozliczania wpłat na poczet podatków są uregulowane w Ordynacji podatkowej.  Wynika z nich, że jeśli na podatniku ciążą zobowiązania podatkowe z różnych tytułów, dokonana przez niego wpłata podlega zarachowaniu na poczet podatku zgodnie ze wskazaniem podatnika, a w przypadku braku takiego wskazania - na zobowiązanie podatkowe o najwcześniejszym terminie płatności.  Stanowi o tym art. 62 § 1 tej ustawy.

W przypadku natomiast, gdy podatnik ma zobowiązania podatkowe, których termin płatności upłynął, wpłatę zalicza się na zaległość podatkową o najwcześniejszym terminie płatności we wskazanym przez podatnika podatku. Niedokonanie zaś takiego wskazania lub brak zaległości podatkowej we wskazanym podatku spowoduje, że wpłacona kwota zostanie przekazana przez organ podatkowy na zaległość podatkową o najwcześniejszym terminie płatności spośród wszystkich zaległości podatkowych. Jeżeli jednak na podatniku ciążą koszty doręczonego upomnienia, dokonaną wpłatę zalicza się w pierwszej kolejności na poczet tych kosztów (art. 62 § 1a Ordynacji podatkowej).Wymaga również podkreślenia, że jeśli dokonana wpłata nie pokrywa kwoty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, wpłatę tę zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę w takim stosunku, w jakim, w dniu wpłaty, pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek za zwłokę.

Przy czym organy podatkowe dotychczas wydawały z urzędu postanowienia w sprawie zaliczenia wpłaty podatku na poczet zaległości podatkowych i odsetek za zwłokę.

Z początkiem września br. nastąpiła w tym względzie dość istotna zmiana, za sprawą nowelizacji  Ordynacji podatkowej. Dokonano jej mocą ustawy z 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (ustawa  nowelizująca). W ramach wspomnianej nowelizacji – która w omawianym zakresie weszła w życie 1 września 2023 r. – m.in. nową treść otrzymał art. 62 § 4 Ordynacji podatkowej. Zgodnie z jego zaktualizowanym brzmieniem, w sprawie zaliczenia wpłaty na poczet zaległości podatkowych, odsetek za zwłokę oraz kosztów upomnienia organ podatkowy, na wniosek podatnika, wydaje postanowienie, na które służy zażalenie. W poprzedniej wersji tego przepisu w ogóle nie było w nim mowy o wydawaniu takich postanowień na wniosek podatnika.  Równocześnie został uchylony art. 62 § 4a Ordynacji podatkowej, wymieniający enumeratywnie  przypadki, kiedy postanowienia w tej sprawie były wydawane wyłącznie na taki wniosek (np. gdy wpłata w całości pokrywała kwotę główną zaległości wraz z odsetkami za zwłokę). 

To samo dotyczy postanowień w sprawie zaliczenia nadpłaty, a także zwrotu podatku  na poczet zaległych oraz bieżących zobowiązań podatkowych (nowa treść art. 76a § 1 w związku z  art. 76b § 1  Ordynacji podatkowej). Zatem na gruncie nowych regulacji wspomniane organy nie wydają już tego rodzaju postanowień z urzędu.

Zmiany przepisów w tym zakresie autorzy nowelizacji tłumaczą dużymi kosztami, jakie wiązały się z wydawaniem postanowień na podstawie dotychczas obowiązujących regulacji. Ich zdaniem przełożą się one na oszczędności finansowe budżetu państwa, m.in. minimalizując kwotę środków przeznaczanych na doręczanie pism do podatników. Wprowadzone rozwiązanie pozwoli też na odbiurokratyzowanie oraz odciążenie urzędów skarbowych w tym zakresie. Dzięki temu możliwe będzie efektywniejsze zarządzanie ich pracą i zadaniami merytorycznymi.

Jak uzasadniali autorzy zmian, o których mowa, mają na nich skorzystać również podatnicy. W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej wyjaśniono bowiem, że  podatnik będzie miał możliwość otrzymania postanowienia po złożeniu wniosku o jego wydanie, na które będzie przysługiwać mu zażalenie. Jednocześnie uzyska on dostęp do stanu rozliczeń przez udostępnione usługi w e-Urzędzie Skarbowym. Rozwiązanie to ma być dla niego bardziej komfortowe ze względu na brak konieczności odbioru przesyłek listowych (często w placówce pocztowej) oraz, co najistotniejsze, możliwość szybkiego wyjaśnienia w urzędzie skarbowym sposobu rozliczenia wpłaty/nadpłaty bez konieczności stosowania instytucji zażalenia. W przypadku konieczności skorygowania zapisów księgowych wystarczająca będzie pisemna dyspozycja podatnika, dotycząca np. przeksięgowania, z zachowaniem obowiązujących przepisów. Przy tym zmiany nie pozbawiają go możliwości uzyskania postanowienia w sprawie zaliczenia i prawa skorzystania z instytucji zażalenia.