Jakie znaczenie dla polskich podatników ma opinia Rzecznika TSUE w sprawie ulgi na złe długi

4 czerwca 2020 r. Rzecznik Generalny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydała opinię w sprawie E. Sp. z o.o. Sp. k. z siedzibą w S. przeciwko Ministrowi Finansów (sygn. C-335/19). Rzecznik zajęła zdecydowane stanowisko o sprzeczności polskich przepisów o uldze na złe długi z prawem unijnym. W konsekwencji opinia Rzecznika stwarza m.in. szansę na odzyskanie VAT w sytuacji nieuregulowania przez dłużników należności, gdy dłużnicy ci są w stanie upadłości lub likwidacji.

Czego dotyczy sprawa

Przedmiotowa sprawa dotyczy oceny zgodności polskich przepisów o uldze na złe długi z przepisami prawa unijnego.

Przepisy ustawy o VAT uniemożliwiają zastosowanie ulgi m.in. w przypadku, gdy na dzień dokonania sprzedaży oraz w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji w celu skorzystania z ulgi, dłużnik jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, upadłościowego lub likwidacji.

Kwestia zgodności powyższych przepisów z prawem UE od lat jest przedmiotem sporu pomiędzy podatnikami a fiskusem. Ostatecznie, w jednej ze spraw, Naczelny Sąd Administracyjny skierował do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: „TSUE” lub „Trybunał”) pytanie, czy przepisy Dyrektywy 2006/112/WE (dalej: „Dyrektywa VAT”) zezwalają na wyłączenie przez Polskę możliwości stosowania ulgi na złe długi, w przypadku gdy dłużnik jest m.in. w trakcie postępowania upadłościowego albo w likwidacji.

Opinia Rzecznika Generalnego TSUE

W opinii Rzecznik podniosła między innymi, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem TSUE, art. 90 ust. 1 Dyrektywy VAT stanowi wyraz fundamentalnej zasady, wedle której podstawę opodatkowania stanowi świadczenie wzajemne rzeczywiście otrzymane. W konsekwencji organy podatkowe nie mogą pobrać z tytułu VAT kwoty wyższej od tej, którą otrzymał podatnik.

Rzecznik podkreśliła również, że chociaż art. 90 ust. 2 Dyrektywy VAT pozwala państwom członkowskim na wyłączenie, w pewnych sytuacjach, możliwości skorzystania przez podatników z ulgi na złe długi, jednak możliwość tę przewidziano wyłącznie w celu zapobieżenia nadużyciom. Przepis ten dotyczy przede wszystkim sytuacji, gdy nie jest pewne, czy brak świadczenia wzajemnego ma charakter ostateczny czy też wyłącznie tymczasowy.

W ocenie Rzecznik fakt, że odbiorca świadczenia jest w trakcie postępowania upadłościowego lub w likwidacji, jest raczej okolicznością potwierdzającą, że niewywiązanie się z płatności ma charakter ostateczny, a odmówienie podatnikowi prawa do skorzystania z ulgi na złe długi byłoby w takiej sytuacji sprzeczne z zasadą neutralności VAT.
W konsekwencji artykuł 90 Dyrektywy VAT nie zezwala na wyłączenie możliwości dokonania korekty VAT (zastosowania ulgi na złe długi) na tej wyłącznie podstawie, że w chwili sprzedaży lub w chwili dokonania korekty, dłużnik jest już w trakcie postępowania upadłościowego lub w likwidacji.

Znaczenie opinii

Opinia Rzecznika może mieć bardzo istotne znaczenie dla podatników. Otwiera ona bowiem możliwość skorzystania z ulgi na złe długi, a w konsekwencji odzyskania VAT przez podatników, których kontrahenci znaleźli się w stanie upadłości lub likwidacji.

Co więcej opinia ta zawiera pewne generalne wskazania, z których można wywnioskować, że również inne (wynikające z ustawy o VAT) ograniczenia do skorzystania z ulgi na złe długi, mogą być sprzeczne z Dyrektywą VAT. W szczególności, może to dotyczyć sprzedaży dla dłużników będących osobami fizycznymi. Polskie przepisy nie dopuszczają bowiem zastosowania ulgi w przypadku sprzedaży do podmiotów innych niż podatnik VAT.

Choć opinia Rzecznika nie jest wiążąca dla TSUE, to jednak wyroki wydawane przez Trybunał są najczęściej zbieżne z opiniami.

Można mieć zatem nadzieję na korzystny dla podatników wyrok TSUE, tym bardziej mając na uwadze wcześniejsze orzecznictwo Trybunału w podobnych sprawach (np. w wyroku w sprawie C-127/18 A-Pack, dotyczącym czeskich regulacji o uldze na złe długi).

Zwracamy uwagę, że podatnicy, którzy rozważają skorzystanie z możliwości zastosowania ulgi na złe długi na podstawie argumentacji przedstawionej we wspomnianej opinii, powinni to uczynić niezwłocznie, tak aby uniknąć przedawnienia.