Rzecznik przedsiębiorców krytycznie o uchwale SN dotyczącej podstawy wymiaru składek

Zdaniem Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców uchwała jest niekorzystna dla przedsiębiorców i kłóci się z dotychczasowym dorobkiem orzeczniczym Sądu Najwyższego.  Uzasadniając swoje stanowisko w tej sprawie Rzecznik wyjaśnił, że zgodnie z uchwałą składu 7 sędziów SN z 21 kwietnia 2010 r. (sygn. II UZP 1/10,) Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeśli mieści się ona w granicach określonych ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych. Sąd Najwyższy podkreślał, że ZUS nie może modyfikować wysokości deklarowanej przez przedsiębiorcę podstawy wymiaru składek z uwagi na zasady współżycia społecznego.

Ponadto Rzecznik wskazał, że zostały uwzględnione przez Sąd Najwyższy wyrokami z 2 marca 2023 r. (sygn. akt II NSNc 107/23), z 19 kwietnia 2023 r. (sygn. akt II NSNc 171/23), z 15 czerwca 2023 r. (sygn. akt II NSNc 197/23) oraz z 22 czerwca 2023 r. (sygn. akt II NSNc 204/23), cztery skargi nadzwyczajne Rzecznika. Z treści wskazanych wyroków jednoznacznie wynika, że stanowisko wyrażone w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2010 r. (sygn. akt II UZP 1/10) zachowuje pełną aktualność.

Pomimo aktualności ww. uchwały z 21 kwietnia 2010 r., Sąd Najwyższy stwierdził, że organ rentowy w przypadku podjęcia działalności gospodarczej przez ubezpieczonego, nie negując tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym, jest uprawniony do weryfikacji podstawy wymiaru składek na te ubezpieczania w sytuacji, gdy w początkowym okresie prowadzenia tej działalności ubezpieczony deklaruje podstawę wymiaru składki, której wysokość nie ma odzwierciedlenia w przychodach, zaś w kolejnych miesiącach realizuje się ryzyko socjalne, którego wystąpienie było pewne w momencie rozpoczęcia działalności gospodarczej.

W ocenie Rzecznika powyższe stanowisko Sądu Najwyższego stoi w sprzeczności z jasną literą prawa, tj. z zapisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.  Rzecznik wskazał ponadto, że ZUS może interpretować na niekorzyść przedsiębiorców sformułowania „początkowy okres prowadzenia działalności”. Organ rentowy może uznawać, że początkowy okres prowadzenia działalności to nie tylko pierwszy miesiąc jej prowadzenia, ale i pierwszy kwartał, a nawet pierwszy rok.

W opinii Rzecznika, uchwała SN z 29 listopada 2023 r. nie tylko kłóci się z dotychczasowym dorobkiem orzeczniczym, ale i z wyraźnie wyartykułowaną wolą prawodawcy. Wyraził on przy tym nadzieję, że pomimo tej uchwały, ZUS zgodnie z ustawą o ubezpieczeniach społecznych oraz zasadami „Konstytucji Biznesu” zaprzestanie nękania kobiet prowadzących działalność gospodarczą. Zapowiedział też, że jeśli będzie inaczej, nadal będzie składał skargi nadzwyczajne w podobnych sprawach.  

Źródło:

www.rzecznikmsp.gov.pl