Rezultat pracy – istotny warunek przy ustalaniu obowiązku ubezpieczeniowego

Problem: Podatnik spółka cywilna (Pan X i Pan Y) będąca podatnikiem VAT i rozliczająca się na PKPIR zatrudnia na umowę o pracę pracowników na co najmniej najniższą krajową. Inny podmiot, który ma spółkę jawną gdzie wspólnikiem jest ten sam Pan X i inna Pani Z, część tych pracowników ze spółki cywilnej zatrudniła na zlecenie i odprowadza od nich tylko składki na ubezpieczenie zdrowotne. Czy sam fakt że wspólnikiem w obu firmach jest Pan X powoduje, że muszą być pobierane składki ZUS? Czy jeśli firma – spółka jawna wykonywała te umowy dla spółki cywilnej z zatrudnionymi zleceniobiorcami, to należy płacić te składki? Co w sytuacji, gdyby była to spółka z o.o. a jednym ze wspólników byłby Pan X, czy również trzeba opłacać wszystkie obowiązkowe składki? Czy jeśli zleceniobiorcy wykonywaliby pracę na rzecz zupełnie innego podmiotu, gdzie nie figuruje żaden ze wspólników to czy również należy opłacać składki na ZUS?

Wyjaśnienie: Okoliczność, iż wspólnikiem spółki cywilnej i spółki jawnej jest ta sama osoba nie jest wystarczające do przyjęcia, że od przychodu z tytułu umów zlecenia zawartych ze spółką jawną są należne również składki na ubezpieczenia społeczne. Jeżeli jednak w ramach zawartych ze spółką jawną umów zlecenia zleceniobiorcy wykonują pracę na rzecz swojego pracodawcy, tj. spółki cywilnej, przychód z tytułu umów zlecenia powinien być uwzględniony w podstawie wymiaru składek na pracownicze ubezpieczenia społeczne.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 i 1a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.), zwanej dalej: ustawą systemową, pracownik spełniający jednocześnie warunki do objęcia go obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia, jest objęty tymi ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, chyba że podstawa wymiaru składek na pracownicze ubezpieczenia emerytalne i rentowe, w przeliczeniu na okres miesiąca, jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Wyżej przedstawione zasady podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez ubezpieczonego, który zatrudnienie w ramach stosunku pracy łączy z wykonywaniem pracy na podstawie umowy zlecenia, nie dotyczą jednak przypadku, gdy pracownik umowę zlecenia  zawarł z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Konsekwencją tego jest przepis art. 18 ust. 1a ustawy systemowej, z którego wynika, że w podstawie wymiaru składek na pracownicze ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy zlecenia, którą pracownik zawarł z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub w ramach której wykonywał pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Podkreślenia przy tym wymaga, że z uwagi na brzmienie art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a) ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 581 ze zm.), zwanej dalej: ustawą zdrowotną, który stanowi o tym, że obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają „osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są (…) pracownikami w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych” – traktowanie danego zleceniobiorcy jako pracownika na gruncie ustawy systemowej sprawia, że także ubezpieczeniu zdrowotnemu podlega on na zasadach określonych dla pracowników.

Biorąc pod uwagę powyższe należy stwierdzić, że okoliczność, iż wspólnikiem spółki cywilnej i spółki jawnej jest ta sama osoba nie jest jeszcze wystarczające do przyjęcia, że od przychodu z tytułu umów zlecenia zawartych ze spółką jawną są należne również składki na ubezpieczenia społeczne.

Spółka cywilna i spółka jawna są bowiem odrębnymi płatnikami składek. Ani wspólnik spółki cywilnej, ani wspólnik spółki jawnej nie jest płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenie zdrowotne zatrudnionych przez te spółki pracowników lub zleceniobiorców. Oznacza to, że nie mamy do czynienia z zawarciem omawianych umów zlecenia z własnym pracodawcą.

W konsekwencji spółki cywilna w podstawie wymiaru składek na pracownicze ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne powinna również uwzględnić przychód z tytułu umów zlecenia zawartych ze spółką jawną (np. postanowienie Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2015 r., sygn. akt II UZ 8/15).

Wyżej przedstawione zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym przez ubezpieczonych łączących zatrudnienie w ramach stosunku pracy z wykonywaniem pracy na podstawie umowy zlecenia nie uległyby zmianie, gdyby zamiast spółki jawnej umowy zlecenia zostały zawarte ze spółką z o.o., którego wspólnikiem byłby wspólnik spółki cywilnej.

Nie uległyby one również zmianie, gdyby wspólnikiem spółki jawnej, czy też innej spółki prawa handlowego (np. spółki z o.o.) zatrudniającej na podstawie umowy zlecenia pracowników spółki cywilnej nie był żaden ze wspólników spółki cywilnej.

Dopiero w przypadku, gdy stwierdzimy, że taki przypadek nie ma miejsca o tym, czy od przychodu z tytułu umów zlecenia są należne składki na ubezpieczenia społeczne rozstrzyga wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy.

W uzupełnieniu powyższego należy dodać, że w dotychczasowym orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że „Przesłanką decydującą o uznaniu za pracownika osoby świadczącej w ramach umowy zlecenia pracę na rzecz swojego pracodawcy, jest to, że w ramach takiej umowy, wykonuje faktycznie pracę dla swojego pracodawcy (uzyskuje on rezultaty jej pracy)” (np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 14 października 2015 r., sygn. akt III AUa 722/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 6 października 2015 r., sygn. akt III AUa 126/15, wyrok Sądu Apelacyjnego Szczecinie z 21 kwietnia 2015 r., sygn. akt III AUa 640/14).