Błąd pracodawcy w opłacaniu składek ZUS – co z przychodem pracownika?

Według NSA pracodawca działający w charakterze płatnika, uiszczając zaległe składki w części należnej od świadczenia wypłaconego wcześniej pracownikowi, nie kreuje żadnego przysporzenia majątkowego zwiększającego przychód pracownika, lecz stanowi to wywiązanie się z obowiązku płatnika.

Orzeczenie z 19 marca 2019 r. o sygnaturze akt II FSK 864/17 odnosi się do sytuacji, gdy pierwotnie spółka przyjęła nieprawidłowe stanowisko w zakresie wypłacania świadczeń pieniężnych z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych – świadczenia te były zróżnicowane, ale jedynie na bazie dochodu pracownika w zakładzie pracy. Kontrola przeprowadzona przez ZUS zakończyła się wskazaniem, że wypłata świadczeń pieniężnych z ZFŚS powinna uwzględniać także kryterium dochodu pracownika na członka rodziny.

Spółka zdecydowała się na opłacenie zaległych składek. W przekonaniu spółki płatnik składek ubezpieczeniowych, uiszczając zaległe składki w części należnej od wynagrodzenia wypłacanego pracownikowi, nie dokonuje żadnego przysporzenia majątkowego, zwiększającego majątek pracowników. W związku z tym nie jest to przychód w rozumieniu ustawy o PIT, a na pracodawcy nie ciąży obowiązek odprowadzania zaliczki od takich świadczeń.

Organ podatkowy nie podzielił przekonania spółki. Jego zdaniem przychodem ubezpieczonego (pracownika lub byłego pracownika spółki) są składki uiszczone przez płatnika, które zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych powinien zapłacić ubezpieczony i których to składek ubezpieczony nie zwrócił płatnikowi w roku ich opłacenia. Pracownicy zyskują w ten sposób nieodpłatne świadczenie od pracodawcy, gdyż spółka płaci z własnych środków składki, które zapłacić powinni pracownicy. Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi stwierdził również, że na spółce jako płatniku będzie ciążył obowiązek pobrania i odprowadzenia zaliczki od tych przychodów.

WSA w Lublinie w wyroku pierwszej instancji (sygn. akt I SA/Lu 549/16) zakwestionował podejście organu podatkowego. Podkreślił, że przysporzenie majątkowe stanowiące przychód to takie, które powiększa aktywa podatnika, którymi może on rozporządzać. Wskazał, że spółka wykonywała jedynie zaległy obowiązek. To, że składki wcześniej powinny były być potrącone ze świadczeń wypłacanych pracownikom, nie daje podstawy do stwierdzenia przychodu u pracowników w momencie opłacania składek przez pracodawcę z opóźnieniem. Organ podatkowy wniósł jednak skargę kasacyjną.

NSA potwierdził, że argumentacja użyta przez sąd pierwszej instancji była prawidłowa. Użyta w uzasadnieniu argumentacja NSA stanowi powtórzenie stanowiska zaprezentowanego w zbliżonej sprawie w wyroku z 27 października 2015 r. o sygn. akt II FSK 1891/13. Można zatem mówić o wykształceniu się korzystnej dla płatników i podatników linii orzeczniczej w tym zakresie.

Sąd, krytykując twierdzenia organu podatkowego, wskazał na fakt, że obowiązki związane ze składkami nie obciążają ani obecnych, ani byłych pracowników spółki. Wręcz przeciwnie, z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wyraźnie wynika, że to płatnik powinien obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy. Niemożliwe jest uznanie, że skoro pracodawca, nawet z opóźnieniem, zrealizował swój obowiązek, to działał on tak, jakby zastępował w tym pracownika.

Wykonanie obowiązku z opóźnieniem nie może sprawić, że charakter prawny takiej wpłaty ulegnie zmianie, co sugeruje interpretacja indywidualna wydana przez dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi. Na kwalifikację opłacenia składek przez pracodawcę nie może wpłynąć nawet fakt, że płatnik opłaca zaległe składki również byłym pracownikom.

Ostatecznie NSA stwierdził, że przyjęcie stanowiska organu podatkowego zwyczajnie zakłócałoby podstawowe zasady opodatkowania. Potraktowanie opłacanych przez płatnika składek jako przychodu oznaczałoby opodatkowanie pracownika drugi raz za to samo. Praktyka taka byłaby w oczywisty sposób sprzeczna z zakazem podwójnego opodatkowania.

Nawet w sytuacji, gdy płatnik odprowadza składki na ubezpieczenia społeczne za obecnych i byłych pracowników z opóźnieniem, wskutek zmiany pierwotnie założonych zasad traktowania dochodu, nie można uznać tego świadczenia za przychód, a sam płatnik nie ma obowiązku odprowadzania zaliczki na PIT od takich świadczeń. Ugruntowanie się stanowiska zaprezentowanego przez organ prowadziłoby do absurdalnych sytuacji, gdy pracownik, szczególnie jeśli nie jest już zatrudniony u pracodawcy, ma do wykazania dodatkowe dochody, których w praktyce nie zrealizował. Stanowisko NSA należy uznać zatem za głos rozsądku i ocenić jednoznacznie pozytywnie.

Polecamy w Portalu FK:

Zastosowanie nowej ulgi podatkowej Innovation Box w praktyce

Czy odliczysz koszty związane z prowadzeniem firmy w domu