Posłowie chcą ograniczyć wgląd fiskusa w konta bankowe podatników

Inicjatorami projektu nowelizacji jest grupa posłów „Polska 2050”. Jego celem jest odwrócenie skutków zmian w przepisach, dzięki którym organy podatkowe mogą łatwiej kontrolować rachunki bankowe osób fizycznych. Umożliwia im to obecnie art. 48 ustawy z 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (ustawa o KAS). W świetle przywołanej regulacji, na pisemnie żądanie organów fiskusa (szefa KAS, naczelnika urzędu celno-skarbowego lub naczelnika urzędu skarbowego) wydane w związku z wszczętym postępowaniem przygotowawczym lub czynnościami wyjaśniającymi m.in. w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe – banki (a także w nieco bardziej ograniczonym zakresie SKOK-i i inne instytucje finansowe) mają obowiązek udostępniać tym organom informacje dotyczące ich klientów. Dotyczy to zarówno danych bankowych osób prawnych, jak i  jednostek organizacyjnych  niemających  osobowości prawnej oraz osób  fizycznych.

Informacje, których udostępnienia w tym trybie ma prawo domagać się fiskus, dotyczą:

• posiadanych lub współposiadanych rachunków bankowych lub posiadanych pełnomocnictw do dysponowania rachunkami bankowymi, liczby tych rachunków lub pełnomocnictw, a także  obrotów i stanów tych rachunków (ze wskazaniem operacji na tych rachunkach oraz ich uczestników),
• zawartych umów kredytowych lub umów pożyczki, w tym dotyczących np. okresu, na jaki zostały zawarte, wysokości wynikających z nich  zobowiązań,  jak również celów, na jakie zostały udzielone.
• umów udostępniania skrytek sejfowych oraz ich historii,
• nabytych za pośrednictwem banków akcji Skarbu Państwa lub obligacji emitowanych przez Skarb Państwa, a także obrotu tymi papierami wartościowymi,
• obrotu wydawanymi przez banki certyfikatami depozytowymi lub innymi papierami wartościowymi.

Należy nadmienić, że wspomniane na wstępie zmiany w ramach „Polskiego Ładu” polegały m.in. na zastąpieniu w treści  komentowanego art. 48  ustawy o KAS słowa „podejrzanego” słowami „osoby fizycznej”. Dzięki temu zabiegowi, z określonym we wskazanym przepisie żądaniem, organy  fiskusa mogą zwracać się do banków już na etapie prowadzonych względem podatnika  czynności sprawdzających, a nie – jak było przed 1 lipca 2022 r. – dopiero po uzyskaniu przez niego statusu podejrzanego (tj. po postawieniu mu zarzutów w sprawie). W wyniku zmian, o których mowa,  rozszerzono także krąg podmiotów, którym  wolno jest korzystać z  tego uprawnienia – o naczelnika urzędu skarbowego. Wcześniej przysługiwało ono tylko Szefowi KAS, a także naczelnikom urzędów celno-skarbowych.

W świetle założeń omawianego projektu, obowiązek banku do przekazania tym organom  informacji, o których mowa w art. 48 ustawy o KAS, byłby ograniczony tylko do  przypadków, gdy postępowanie przygotowawcze lub czynności wyjaśniające są prowadzone w związku z czynami popełnionymi w zakresie działalności „podejrzanego”, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.

Jak wyjaśniono w uzasadnieniu ww. projektu (który wpłynął do Sejmu 23 lipca 2024 r.), nowa regulacja w postaci znowelizowanego od 1 lipca 2022 r. art. 48 ustawy o KAS już na etapie prac ustawodawczych budziła wątpliwości. Zezwala ona bowiem na znacznie większą swobodę w kontrolowaniu rachunków bankowych, co stanowi odstępstwo od zasady tajemnicy bankowej oraz dużą ingerencję w prawo do prywatności obywateli. Daje to fiskusowi pole do nadużywania kontroli działalności osób fizycznych, które nie naruszają przepisów prawa. Organy KAS uzyskały zbyt szeroką możliwość pozyskiwania informacji chronionych tajemnicą bankową. Dlatego w ocenie projektodawców należy przywrócić poprzedni stan prawny, w którym informacje o rachunku bankowym były przekazywane jedynie wobec podejrzanego. Jednocześnie autorzy projektu przekazali, że akceptują pozostałe zmiany, jakie od 1 lipca 2022 r. wprowadzono do art. 48 tej ustawy. Słusznym jest w szczególności, aby uprawnienie przewidziane w tych przepisach przysługiwało także naczelnikom urzędów skarbowych.

Z zapisów projektu wynika, że nowelizacja miałaby wejść w życie po upływie 14 dni po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw. Zarazem w jego treści został przewidziany przepis przejściowy. Na jego podstawie do żądań organów administracji skarbowej wydanych w oparciu o art. 48 ust. 1 ustawy o KAS  przed dniem wejścia w życie nowelizacji, stosować się będzie przepisy dotychczasowe.

Źródło:

• projekt ustawy o  zmianie ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej.