Dostęp fiskusa do danych bankowych obywateli – MF ujawniło dane

Na podstawie art. 48 ustawy z 16 listopada 2026 r. o Krajowej Administracji Skarbowej, na pisemnie żądanie organów fiskusa wydane w związku z wszczętym postępowaniem przygotowawczym lub czynnościami wyjaśniającymi m.in. w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe – banki mają obowiązek udostępniać tym organom informacje dotyczące ich klientów. Z takim żądaniem mogą wystąpić do banku Szef Krajowej Administracji Skarbowej (Szef KAS),  a  także naczelnicy urzędów skarbowych i urzędów celno-skarbowych. Jeśli zaś chodzi o krąg  podmiotów, których danymi w tym trybie może interesować się fiskus, to obejmuje on osoby prawne,  jednostki organizacyjne  niemające  osobowości prawnej, a także osoby fizyczne.

W ramach uprawnień, o których mowa, fiskus może domagać się m.in. informacji w zakresie:

• posiadanych lub współposiadanych rachunków bankowych lub posiadanych pełnomocnictw do dysponowania rachunkami bankowymi, liczby tych rachunków lub pełnomocnictw, a także  obrotów i stanów tych rachunków (ze wskazaniem operacji na tych rachunkach oraz ich uczestników),
• zawartych umów kredytowych lub umów pożyczki, w tym dotyczących np. okresu, na jaki zostały zawarte, wysokości wynikających z nich  zobowiązań,  jak również celów, na jakie zostały udzielone.
• umów udostępniania skrytek sejfowych oraz ich historii,
• nabytych za pośrednictwem banków akcji Skarbu Państwa lub obligacji emitowanych przez Skarb Państwa, a także obrotu tymi papierami wartościowymi,
• obrotu wydawanymi przez banki certyfikatami depozytowymi lub innymi papierami wartościowymi.

Przepis art. 48 ustawy o KAS w obecnym brzmieniu obowiązuje od 1 lipca 2022 r.  Wtedy to  bowiem weszła w życie nowelizacja ustawy, o której mowa. Dokonano jej w ramach tzw. Polskiego Ładu, tj. mocą ustawy z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 2105). Zmiana polegała m.in. na zastąpieniu w treści tego przepisu słowa „podejrzanego” słowami „osoby fizycznej”. W efekcie ze wskazanym w nim żądaniem  organom podatkowym  wolno  wystąpić do  banku już na etapie prowadzonych względem podatnika  czynności sprawdzających, a nie dopiero po uzyskaniu przez niego statusu podejrzanego (tj. po postawieniu mu  zarzutów w sprawie). Ponadto krąg organów mających określone w nim uprawnienia został rozszerzony o naczelnika urzędu skarbowego.

Według Rzecznika Praw Obywatelskich, objęcie zakresem komentowanego przepisu osób fizycznych znacząco poszerzyło nie tylko kompetencje organu, ale przede wszystkim zakres ingerencji w strefę prywatności wszystkich obywateli. Ingerencja ta może uderzać w prywatność osoby fizycznej już na etapie  prowadzenia postępowania „w sprawie”, a nie przeciwko osobie.

Dlatego RPO w piśmie z 30 kwietnia 2024 r. (nr VII.501.41.2022.KSZ)  wystąpił do Ministra Finansów o udzielenie informacji na temat skali wystąpień fiskusa do banków na podstawie art. 48 ustawy o KAS po zmianach, a także skuteczności  tego  przepisu. Zapytał również o celowość jego utrzymywania  w polskim porządku prawnym.

Do wystąpienia tego Ministerstwo Finansów odniosło się w piśmie z 13 maja 2024 r. (nr DZP1.K43.2.2024), podpisanym przez Zbigniewa Stawickiego, Podsekretarza Stanu w tym resorcie. W odpowiedzi wyjaśniono, że określone w art. 48 ustawy o KAS uprawnienie organów Krajowej Administracji Skarbowej do występowania do banków o przekazanie informacji objętych tajemnicą bankową, jest przez nie wykorzystywane wyłącznie wtedy, gdy zaistnieją okoliczności wskazane w przywołanym   przepisie. Wspomniane organy występują do banków w tym trybie jedynie w przypadkach powiązanych z popełnionymi czynami, stanowiącymi przedmiot prowadzonego już postępowania przygotowawczego. W piśmie podkreślono też, że korzystanie przez organy KAS z omawianego uprawnienia podlega stałemu monitorowaniu.

Jeśli zaś chodzi o kwestię liczby wystąpień kierowanych przez podległe MF  służby do banków na podstawie art. 48 ustawy o KAS, w przedmiotowym  piśmie została podana informacja, że w okresie od 1 lipca 2022 r. do 31 marca 2024 r. naczelnicy urzędów skarbowych skierowali 407 takich wystąpień. Z kolei w przypadku naczelników urzędów celno-skarbowych,  analogicznych wystąpień – w tym samym okresie – było 3.112.