Związki zawodowe z dostępem do algorytmów określających zakładowe normy wydajności pracy

28 września 2022 r. wpłynął do Sejmu projekt nowelizacji ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. Zmiana dotyczy artykułu 28 tej ustawy, określającego katalog przypadków, w których pracodawca jest zobowiązany do udzielania na wniosek zakładowej organizacji związkowej dodatkowych informacji niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej. Według dotychczasowej redakcji tego przepisu, chodzi tutaj w szczególności informacje dotyczące:

• warunków pracy i zasad wynagradzania,
•  działalności i sytuacji ekonomicznej pracodawcy związanych z zatrudnieniem oraz przewidywanych w tym zakresie zmian,
• stanu, struktury i przewidywanych zmian zatrudnienia oraz działań mających na celu utrzymanie poziomu zatrudnienia,
• działań, które mogą powodować istotne zmiany w organizacji pracy lub podstawach zatrudnienia.

Nowelizacja zakłada dodanie do obecnego art. 28 ust. 1 pkt 1-4 ustawy o związkach zawodowych nowego punktu 5. W wyniku wspomnianej zmiany przedstawiony katalog przypadków określających zakres obowiązków informacyjnych pracodawcy względem zakładowej organizacji związkowej (który nie jest jednak zamknięty, o czym świadczy użyty w treści tego przepisu zwrot „w szczególności”) zostanie uzupełniony o kolejną pozycję. Mianowicie na podstawie nowych regulacji pracodawca dodatkowo będzie musiał udzielać zakładowej organizacji związkowej – na jej wniosek – informacji dotyczących parametrów, zasad i instrukcji, na których opierają się algorytmy lub systemy sztucznej inteligencji, które mają wpływ na podejmowanie decyzji, a które mogą mieć wpływ na warunki pracy i płacy, dostęp do zatrudnienia i jego utrzymanie, w tym profilowanie. W tym celu do powołanej ustawy ma zostać dodany nowy przepis art. 28 ust. 1 pkt 5.

Celem proponowanej nowelizacji jest adaptacja ustawy o związkach zawodowych do zmieniających się realiów technologicznych. Jak bowiem podkreślono w uzasadnieniu projektu, o którym mowa, na początku lat 90. wiele firm nie używało komputerów, zaś normy pracy były spisywane przez przełożonych w formie papierowej. Od uchwalenia ustawy o związkach zawodowych upłynęło ponad 30 lat i sposób funkcjonowania zakładów pracy znacząco się zmienił. Dziś pracownicy mogą nigdy nie spotkać swojego przełożonego – w sytuacjach skrajnych przełożony znajduje się wręcz na innym kontynencie. Ich praca jest nadzorowana, regulowana i oceniana przez algorytmy, coraz powszechniej z wykorzystaniem mechanizmów tzw. sztucznej inteligencji. Tworzy to sytuacje, w których pracownik nie zna norm pracy, jakie są wobec niego stosowane czy zasad, według których jest oceniany. Pracuje więc coraz ciężej w obawie przed utratą części wynagrodzenia bądź zwolnieniem z pracy. Taka asymetria informacyjna sprzyja wyzyskowi i omijaniu przepisów Kodeksu Pracy. Dlatego zasadna jest korekta obowiązujących w tym zakresie regulacji. Dzięki niej organizacje związkowe uzyskają możliwość sprawdzenia, jakie normy faktycznie obowiązują w zakładzie pracy. Nowe przepisy mają wejść w życie po 14 dniach od ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Źródło:

• projekt ustawy o zmianie ustawy o związkach zawodowych (druk sejmowy nr 2642).