Renta i działalność gospodarcza. Czy przysługuje zasiłek w razie choroby

Magdalena Z Skalska

Autor: Magdalena Z Skalska

Dodano: 17 października 2018
Pytanie:  Właściciel firmy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą od roku przebywa na tymczasowej (do 30 marca 2019 r.) rencie. Pomimo pobierania renty z działalności nie zrezygnował i nadal zatrudnia 9 pracowników. Za właściciela odprowadzane są składki, tak ja za osobę prowadząca działalność gospodarczą (kod 05 12 21) od podstaw na ubezpieczenia społeczne: 2.665,80 zł, zdrowotne: 3.554,93 zł. Dnia 23 września br. właściciel firmy miał udar, jest lewostronnie sparaliżowany. Ze szpitala z oddziału neurologii otrzymaliśmy kartę informacyjną leczenia szpitalnego oraz zaświadczenie lekarskie (obecnie leczenie kontynuowane jest na oddziale rehabilitacji). Proszę o informację, czy można od ZUS ubiegać się o zasiłek chorobowy w tej sytuacji pomimo pobierania renty? Jak zachowa się ZUS, czy będzie należała się i renta, i zasiłek? Jakie dokumenty złożyć do ZUS z zaświadczeniem lekarskim? Jak wykazać w rozliczeniu miesięcznym za wrzesień składki za właściciela, czy pomniejszać? Czy należy wszystko płacić (proszę o jakieś wyliczenie)?
Odpowiedź: 

Przy spełnieniu innych, określonych przepisami warunków, pobieranie renty z tytułu niezdolności do pracy nie stanowi przeszkody w uzyskaniu prawa do zasiłku chorobowego, natomiast podstawę wymiaru składek społecznych za okres pobierania zasiłku przedsiębiorca może pomniejszyć dopiero po jego wypłacie.

Można prowadzić firmę i pobierać rentę

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych mające ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy z systemu powszechnego podlegają – do czasu uzyskania prawa do emerytury –  obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu z racji prowadzonej działalności. Składka na ubezpieczenie chorobowe ma dla nich charakter dobrowolny. Dla porządku należy dodać, że przedsiębiorcy, którzy pobierają rentę chorobową mogą zostać objęci zwolnieniem z opłacania składki zdrowotnej na podstawie art. 82 ust. 8 i 9 ustawy zdrowotnej, który niestety nie ma zastosowania w omawianym stanie faktycznym.

Osoby prowadzące działalność gospodarczą, podlegające ubezpieczeniom na zasadach ogólnie obowiązujących opłacają składki społeczne od zadeklarowanej podstawy, która jednak nie może być niższa od równowartości 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek za dany rok. W 2018 r. podstawa ta wynosi 2.665,80 zł.

Kiedy przedsiębiorca ma prawo do zasiłku chorobowego?

Przedsiębiorca może nabyć prawo do zasiłku chorobowego, jeżeli spełnił łącznie następujące warunki:

  • przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego,
  • opłaca terminowo i we właściwej wysokości składki ubezpieczeniowe,
  • posiada wymagany okres wyczekiwania, który dla osób podlegających ubezpieczeniu chorobowemu na zasadach dobrowolności wynosi 90 dni, przy czym do tych 90 dni wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

Przez jaki okres przysługuje zasiłek chorobowy?

Jak wynika z art. 8 i 9 ustawy zasiłkowej, zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby, nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży – nie dłużej niż przez 270 dni (tzw. okres zasiłkowy).

Do okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, jak również poprzedniej niezdolności do pracy spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa między zakończeniem poprzedniej, a powstaniem kolejnej niezdolności do pracy nie przekracza 60 dni. Innymi słowy, rozpoczęcie nowego okresu zasiłkowego nastąpi:
  • po 60-dniowej przerwie (zawsze),
  • jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej, a powstaniem kolejnej niezdolności do pracy jest krótsza niż 60 dni, a na druku ZUS ZLA lekarz nie wpisał kodu „A”, będącego oznaczeniem tej samej choroby.

Trzeba pamiętać, że renta chorobowa uniemożliwia przedsiębiorcy nabycie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego

Warto jednak pamiętać, że przedsiębiorca uprawniony do renty chorobowej nie nabędzie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego. Stosownie bowiem do art. 18 ust. 7 ustawy zasiłkowej, świadczenie rehabilitacyjne nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego oraz do urlopu dla poratowania zdrowia, udzielonego na podstawie odrębnych przepisów. Przepis ten oznacza w praktyce, że świadczenia związane z chorobą przedsiębiorca może pobierać z ZUS jedynie do dnia upływu okresu zasiłkowego, który w omawianym przypadku wynosi 182 dni.

Jakie formalności należy spełnić, aby ZUS wypłacił przedsiębiorcy renciście zasiłek chorobowy?

W celu realizacji przez organ rentowy wypłaty zasiłku należy w ciągu 7 dni od daty wystawienia zwolnienia dostarczyć do ZUS:

  • zaświadczenie lekarskie wystawione na druku ZUS ZLA (chyba że wystawiono je w formie elektronicznej, a tym samym ZUS jest w jego posiadaniu),
  • wypełniony formularz ZUS Z-3b.

Przedsiębiorca może proporcjonalnie pomniejszyć minimalną podstawę wymiaru

Na podstawie art. 18 ust. 10 ustawy systemowej, osoba prowadząca działalność gospodarczą ma prawo do proporcjonalnego pomniejszenia minimalnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, należnych za miesiąc, w którym przebywała na zwolnieniu lekarskim.

Pomniejszenia dokonuje się dzieląc tę podstawę przez liczbę dni kalendarzowych miesiąca, w którym wystąpiła niezdolność do pracy, a następnie mnożąc uzyskany wynik przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu, czyli dni nieobjętych zwolnieniem lekarskim. Co istotne, możliwość pomniejszenia podstawy odnosi się wyłącznie do składek na ubezpieczenia społeczne i fundusz pracy, a tym samym nie dotyczy podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Art. 79 ust. 2 ustawy zdrowotnej stanowi bowiem, że składka ta jest miesięczna i niepodzielna. W 2018 r., najniższa obowiązująca przedsiębiorców podstawa jej wymiaru wynosi 3554,93 zł, co przekłada się na składkę w kwocie 319,94 zł.

Warto pamiętać, że podstawę wymiaru składek społecznych, a w konsekwencji same składki należne za miesiąc, w którym przypadało zwolnienie chorobowe można pomniejszyć dopiero po wypłacie zasiłku. Wcześniejsze dokonanie pomniejszenia jest bowiem ryzykowne, ponieważ ZUS ma prawo odmówić wypłaty zasiłku argumentując to opłaceniem składek za bieżący miesiąc w zaniżonej wysokości.

Możliwe, że trzeba będzie dokonać korekty dokumentów do ZUS

W związku z powyższym, jeżeli przedsiębiorca nie otrzyma zasiłku przed upływem terminu płatności składek za dany miesiąc, trzeba odprowadzić je w pełnej kwocie, a po otrzymaniu wypłaty z ZUS sporządzić korektę dokumentów rozliczeniowych. Zestaw dokumentów korygujących za przedsiębiorcę, który zgłasza do ubezpieczenia inne osoby (współpracowników, pracowników, zleceniobiorców) powinien – oprócz zbiorczej deklaracji ZUS DRA – zawierać także imienny raport rozliczeniowego ZUS RCA i imienny raport świadczeniowy ZUS RSA.

Z informacji przedstawionej w treści pytania wynika, że przedsiębiorca otrzymał zwolnienie lekarskie z orzeczoną niezdolnością do pracy za okres od 23 września 2018 r. W przypadku, gdy przed terminem płatności składek za wrzesień 2018 r., czyli – w omawianej sytuacji – przed 15 października 2018 r. zasiłek chorobowy nie zostanie jeszcze wypłacony, należy składki za wrzesień opłacić w pełnej kwocie, a po otrzymaniu świadczenia z ZUS odpowiednio je skorygować. Trzeba zatem sporządzić zestaw dokumentów korygujących o identyfikatorze 02 092018 (zakładając, że będzie to pierwsza korekta tego miesiąca), w którym obok zbiorczej deklaracji ZUS DRA powinny się znaleźć:

  • imienny raport świadczeniowy ZUS RSA, z kodem tytułu ubezpieczenia 0512 21 (osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych mająca ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60 % kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia) oraz z kodem świadczenia/przerwy 313 (zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego), wskazując okres niezdolności do pracy od 23 września 2018 r. do 30 września 2018 r. i liczbę dni zasiłkowych 8, przy czym pole „kwota zasiłku” powinno pozostać puste, ponieważ jego płatnikiem jest ZUS,
  • imienny raport rozliczeniowy ZUS RCA z tym samym kodem tytułu ubezpieczenia, w którym trzeba wykazać pomniejszoną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i wyliczone od niej składki, a także podstawę wymiaru składki zdrowotnej i samą składkę w niezmienionej wysokości.

Wyliczenie

Podstawa wymiaru składek społecznych za wrzesień 2018 r. wyniesie 1.954,92 zł, co wynika z wyliczenia:

  • 2.665,80 zł: 30 dni września = 88,86 zł.

88,86 zł x 22 dni nieobjęte zwolnieniem lekarskim = 1.954,92 zł.

Składki należne od tej podstawy wyniosą:

  • składka emerytalna – 381,60 zł (1.954,92 zł x 19,52%),
  • składka rentowa – 156,39 zł (1.954,92 zł x 8%),
  • składka chorobowa – 47,90 zł (1.954,92 zł x 2,45%),
  • składka wypadkowa (skoro przedsiębiorca jako płatnik składek zgłasza do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych) – 32,65 zł (1.954,92 x 1,67%).

Z kolei składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 319,94 zł (3.554,93 zł x 9%).

Potrzebna będzie korekta składki na Fundusz Pracy

Trzeba również bezpośrednio w zbiorczej deklaracji ZUS DRA skorygować kwotę składki na Fundusz Pracy (o ile przedsiębiorca nie jest całkowicie zwolniony z jej opłacania z uwagi na wiek), pamiętając jednak, że wykazane są w niej płatności za wszystkich ubezpieczonych, a pomniejszenie dotyczy jedynie części składki należnej za przedsiębiorcę, która za wrzesień wyniesie – 47,90 zł (1.954,92 zł x 2,45%)

Co się zaś tyczy wspomnianego zwolnienia z uiszczania składek na Fundusz Pracy, składek na fundusze pozaubezpieczeniowe nie opłaca się za kobiety i mężczyzn, którzy ukończyli odpowiednio 55 i 60 rok życia. Zwolnienie to obowiązuje począwszy od następnego miesiąca po ukończeniu wskazanego wieku bądź od bieżącego miesiąca, jeżeli urodziny ubezpieczonego przypadają w pierwszym dniu tego miesiąca.

Wracając do tematu, na skutek korekty, na koncie płatnika w ZUS powstanie nadpłata składek, którą można zaliczyć na poczet przyszłych należności lub wnioskować o jej zwrot.

Gdyby organ rentowy zrealizował wypłatę zasiłku przed terminem płatności składek za wrzesień 2018 r., proporcjonalne pomniejszenie składek może nastąpić już na etapie sporządzania dokumentów rozliczeniowych za wrzesień 2018 r., bez konieczności korekty.

Magdalena Z Skalska

Autor: Magdalena Z Skalska

Specjalista z zakresu kadr, płac i ubezpieczeń społecznych, autorka książek i licznych publikacji w tej dziedzinie. Współpracuje z różnymi branżowymi serwisami i czasopismami. Prowadzi szkolenia organizowane przez Stowarzyszenie Księgowych w Polsce
Nie ma jeszcze komentarzy do tego dokumentu.
Zaloguj się aby dodać komentarz