Od 6 czerwca 2018 r. – elastyczne systemy czasu pracy dla pracowników – rodziców dzieci niepełnosprawnych

Zmiany w przepisach ułatwiających godzenie pracy z wychowywanie dzieci ciężko chorych niepełnosprawnych wprowadziła ustawa z 10 maja 2018 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1076). Nowe prawo ma wyjść naprzeciw m.in. rodzicom, którzy muszą łączyć pracę z opieką nad dziećmi upośledzonymi wymagającymi leczenia, rehabilitacji. Dzięki zmianom mają szansę dostosować harmonogram pracy do zajęć przy dziecku.

Nowelizacja powyższej ustawy objęła m.in. Kodeks pracy (dalej: kp) w zakresie systemów i rozkładów czasu pracy.

Dodany art. 142¹ przewiduje, że pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek:

1) pracownika – małżonka albo pracownika – rodzica dziecka w fazie prenatalnej, w przypadku ciąży powikłanej,

2) pracownika – rodzica dziecka posiadającego zaświadczenie lekarza ubezpieczenia zdrowotnego stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę̨ zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu (art. 4 ust. 3 ustawy z 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin "Za życiem", Dz. U. poz. 1860),

3) pracownika – rodzica:

a) dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności określonym w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz

b) dziecka posiadającego odpowiednio opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, o których mowa w przepisach ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz.U. z 2018 r. poz. 996 i 1000)

– o wykonywanie pracy w systemie przerywanego czasu pracy (art. 139) lub w ruchomym albo indywidulanym rozkładzie czasu pracy (odpowiednio art. 1401 i art. 142 kp).

Pracodawca może co prawda odmówić uwzględnienia powyższego wniosku o pracę w dogodnym czasie, ale tylko jeżeli przychylenie się do niego nie jest możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca poinformuje pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej.

Z powyższych udogodnień pracownicy mogą korzystać również po ukończeniu przez dziecko 18 roku życia.

Przypomnijmy, że system przerywanego czasu pracy według z góry ustalonego rozkładu przewiduje nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin.

Z kolei ruchomy rozkład czasu pracy może przewidywać różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z tym rozkładem są dla pracowników dniami pracy. Rozkład ten może przewidywać też przedział czasu, w którym pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy w dniu, który zgodnie z tym rozkładem jest dla pracownika dniem pracy.

Pracownik – rodzic może również wnioskować o pracę w indywidualnym rozkładzie jego czasu pracy w ramach systemu czasu pracy, którym pracownik jest objęty. Rozkład można dzięki temu dopasować do planu opieki nad chorym dzieckiem.

Zmiany zaszły również w zakresie telepracy, a więc pracy świadczonej regularnie poza zakładem pracy, z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej.

Po pierwsze, wprowadzono możliwość stosowania telepracy na wiążący wniosek pracownika także u tych pracodawców, u których nie zawarto w tej sprawie formalnego porozumienia z przedstawicielstwem załogi (art. 67⁶ § 5 kp).

Po drugie, wniosek o wykonywanie pracy w formie telepracy może złożyć pracownik – rodzic:

• dziecka posiadającego zaświadczenie wydane na podstawie ustawy "Za życiem" (opisane już wyżej),
• dziecka z orzeczeniem o niepełnosprawności albo o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności oraz dziecka posiadającego odpowiednio opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, o których mowa w Prawie oświatowym

Z kolei w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zmiany zaszły w zasadach nabywania uprawnień do zasiłku opiekuńczego i długości jego pobierania. W obecnym stanie prawnym, już po nowelizacji, zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

1) dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:

a) nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem,

b) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,

c) pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;

2) chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;

2a) chorym dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat;

2b) dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji do ukończenia 18 lat w przypadku:

a) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,

b) pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;

3) innym chorym członkiem rodziny.

Zmiana polega więc na rozszerzeniu listy osób uprawnionych do zasiłku opiekuńczego (nowy pkt 2a i 2b) ze względu na konieczność opieki nad trwale chorym dzieckiem. Okres pobierania zasiłku na takie dzieci wynosi 30 dni w roku kalendarzowym.