Czy osoba prowadząca działalność gospodarczą na preferencyjnym ZUS może ubiegać się o przedłużenie tego dwuletniego okresu

Z możliwości opłacania składek ZUS na zasadach preferencyjnych (tzw. „mały ZUS”) przedsiębiorca może skorzystać przez 24 miesiące kalendarzowe od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej. Wówczas ma prawo do opłacania składek społecznych od podstawy nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Należy jednak pamiętać, że preferencją nie została objęta składka zdrowotna, której podstawa wymiaru, a tym samym wysokość jest taka sama dla wszystkich przedsiębiorców. 

Ulga przysługuje przez pełne 24 miesiące, przy czym jeżeli działalność została podjęta pierwszego dnia miesiąca, miesiąc ten należy wliczyć do tych 24 miesięcy, natomiast w razie rozpoczęcia działalności w trakcie miesiąca kalendarzowego – miesiąc ten trzeba pominąć.

W konsekwencji, w przypadku podjęcia działalności gospodarczej od 5 sierpnia 2016 r. – a więc w trakcie miesiąca – upływ terminu korzystania z ulgi należy liczyć od września 2016 r. Ostatnim miesiącem jej obowiązywania będzie zatem sierpień 2018 r. Przepisy nie przewidują jednak możliwości przedłużenia preferencji w postaci małego ZUS.

Przechodząc do następnego tematu, za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przyspasabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności. Jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, to dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej nie jest samo w sobie przesłanką decydującą o wyłączeniu współmałżonka z kręgu osób współpracujących w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. Decydujące znaczenie ma bowiem prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego i udział w prowadzonej działalności. Zakres czynności, które zgodnie z informacją przedstawioną w treści pytania miałaby w ramach współpracy  wykonywać żona, z całą pewnością nie ma charakteru pomocy doraźnej, czy sporadycznej. Za takową można by uznać np. sytuację, w której żona jednorazowo dostarczyłaby do kontrahenta fakturę, czy zrealizowała wysyłkę.  

Co się zaś tyczy dodatkowej aktywności zawodowej, w przypadku gdy osoba zatrudniona w ramach stosunku pracy prowadzi równolegle pozarolniczą działalność gospodarczą lub współpracuje przy jej prowadzeniu, zachodzi zbieg tytułów do ubezpieczeń. Umowa o pracę zawsze stanowi tytuł do ubezpieczeń obowiązkowych. Jeśli jednak wynagrodzenie należne z racji jej wykonywania – bez względu na wymiar czasu pracy – jest co najmniej równe minimalnej płacy w danym roku kalendarzowym lub od niej wyższe (w 2018 r. – 2.100 zł), to z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej obowiązkowa jest tylko składka zdrowotna. Objęcie ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi, a w konsekwencji także wypadkowym z pozarolniczej działalności może nastąpić jedynie na zasadach dobrowolności. Jeśli z kolei wynagrodzenie ze stosunku pracy jest niższe od minimalnego, z działalności/współpracy trzeba odprowadzić obowiązkowe składki emerytalną, rentowe, wypadkową, zdrowotną i na fundusz pracy, natomiast objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje na wniosek osoby zainteresowanej.

W związku z powyższym, w przypadku prowadzenia przez współmałżonków wspólnego gospodarstwa domowego (nawet po ustanowieniu rozdzielności majątkowej), wzajemna pomoc w pozarolniczej działalności gospodarczej – świadczona w zakresie, o jakim mowa w pytaniu – będzie współpracą z przedsiębiorcą, a tym samym będzie stanowiła tytuł do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi. Warto jednak wskazać, że zasada zgodnie z którą jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, to dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca, dotyczy wyłącznie zatrudnienia w ramach stosunku pracy i nie ma odniesienia do umów zleceń.

Dla celów ubezpieczeniowych wykonawca zlecenia nie jest bowiem traktowany jak członek rodziny, a tym samym podlega ubezpieczeniom w ZUS na zasadach przewidzianych dla zleceniobiorców. Wówczas, jeżeli kontrakt stanowi tytuł do ubezpieczeń obowiązkowych, zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu, a na swój wniosek może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Ponadto, zleceniodawca jest zobowiązany uiszczać za wykonawcę zlecenia także składki na fundusze pozaubezpieczeniowe, z tym że składkę na fundusz pracy uiszcza się w przypadku, gdy łączny przychód osiągnięty przez niego w danym miesiącu wyniesie co najmniej równowartość obowiązującej w bieżącym roku kalendarzowym płacy minimalnej, natomiast składkę na fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych odprowadza się niezależnie od wielkości przychodu. Warto jednak pamiętać, że nie ma obowiązku opłacania składek na oba fundusze za kobiety i mężczyzn, którzy ukończyli odpowiednio 55 i 60 rok życia, począwszy od następnego miesiąca po osiągnięciu wymaganego wieku bądź od bieżącego miesiąca, jeśli urodziny ubezpieczonego przypadają w pierwszym dniu miesiąca.

W przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczeń, za zleceniobiorcę uiszcza się obowiązkowo jedynie składkę zdrowotną. Taka okoliczność zachodzi w sytuacji, w której przychód wykonawcy zlecenia uzyskany w danym miesiącu ze stosunku pracy i innych kontraktów, osiągnął poziom co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Zawarcie umowy zlecenia ze współmałżonkiem ma głównie tę przewagę nad współpracą w ramach pozarolniczej działalności, że o ile umowa ta stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, wynagrodzenie z racji jej wykonywania nie musi osiągnąć co najmniej minimalnej kwoty ustawowej obowiązującej przedsiębiorców, czyli 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok kalendarzowy. Tym samym podstawa wymiaru składki zdrowotnej nie musi stanowić co najmniej równowartości 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia włącznie z wypłatami z zysku w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale poprzedniego roku.

Dla wszystkich przedsiębiorców – w tym korzystających z „małego ZUS” ubezpieczenie chorobowe ma charakter dobrowolny, a objęcie nim następuje na wniosek zainteresowanego. Osoby, które do tego ubezpieczenia przystąpią mogą liczyć na nabycie prawa do świadczeń przysługujących z tytułu choroby i/lub macierzyństwa. Jeśli chodzi o zasiłek chorobowy, przysługuje on po 90 dniowym okresie wyczekiwania. Jego wysokość nie będzie duża z uwagi na niewielką kwotę podstawy wymiaru składki chorobowej, która w przypadku zasad preferencyjnych wynosi w 2018 r.–  630 zł (2.100 zł x 30%). Z kolei prawo do  zasiłku macierzyńskiego przedsiębiorca nabywa bez okresu wyczekiwania, czyli od pierwszego dnia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Wprawdzie zasiłek ten będzie liczony od tej samej podstawy co zasiłek chorobowy, jednak stosownie do art. 31 ust. 3a ustawy zasiłkowej, w przypadku gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, kwotę zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego. W przypadku gdy zasiłek macierzyński przysługuje za część miesiąca, kwotę podwyższenia ustala się proporcjonalnie do okresu, za który jest wypłacany zasiłek. Ponieważ świadczenie rodzicielskie wynosi 1.000 zł miesięcznie i jest wolne od podatku dochodowego, zasiłek macierzyński osoby korzystającej z preferencji nie może być niższy w przeliczeniu na okres miesiąca niż 1000 zł netto. Dodatkowo, przedsiębiorca pobierający zasiłek macierzyński w wysokości nieprzekraczającej kwoty świadczenia rodzicielskiego jest zwolniony z opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne. W przypadku nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego w trakcie miesiąca, zwolnienie przysługuje począwszy od pierwszego dnia następnego miesiąca. Z kolei utrata prawa do zwolnienia następuje wraz z końcem ostatniego pełnego miesiąca, za który wypłacono zasiłek macierzyński.