Jak wycenia się należności i zobowiązania z tytułu pożyczek i kredytów?

Waldemar Gos

Autor: Waldemar Gos

Dodano: 13 maja 2007

Pytanie: W sierpniu 2006 r. udziałowiec - jednostka prawna (powiązana) udzielił naszej firmie pożyczki na 3 lata. Pożyczka została oprocentowana w wysokości 4,4% w skali roku. Jak wycenić pożyczkę na koniec roku? Czy trzeba wyliczyć odsetki według oprocentowania, jakie udzieliłby bank? Jak ją zaksięgować? - pyta księgowa z Warszawy.

Pytanie: W sierpniu 2006 r. udziałowiec - jednostka prawna (powiązana) udzielił naszej firmie pożyczki na 3 lata. Pożyczka została oprocentowana w wysokości 4,4% w skali roku. Jak wycenić pożyczkę na koniec roku? Czy trzeba wyliczyć odsetki według oprocentowania, jakie udzieliłby bank? Jak ją zaksięgować? - pyta księgowa z Warszawy.


Odpowiedź: Należności i zobowiązania z tytułu pożyczek i kredytów na dzień ich powstania wycenia się według wartości nominalnej. Natomiast według art. 28 ust.1 pkt 7 i 8 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm., dalej: uor) udzielone pożyczki oraz zobowiązania z tytułu otrzymanych kredytów i pożyczek wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy w kwocie wymaganej zapłaty.

Jeżeli jednak Pani jednostka jest zobowiązana do badania sprawozdań finansowych, to powinna Pani stosować przepisy określone w rozporządzeniu Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz.U. nr 149, poz. 1674 ze zm., dalej: rif).

Zgodnie z rif, otrzymane pożyczki wycenia się nie później niż na koniec okresu sprawozdawczego w wysokości skorygowanej ceny nabycia oszacowanej za pomocą efektywnej stopy procentowej, niezależnie od tego, czy jednostka zamierza utrzymać je do terminu wymagalności, czy też nie.

Potwierdza to § 25 rif, według którego przychody z odsetek ustala się proporcjonalnie do upływu czasu, na poziomie efektywnej dochodowości tych aktywów.


Nie ma potrzeby wyznaczania efektywnej stopy procentowej w wypadku, gdy umowa zakłada spłatę odsetek według takiej samej stopy procentowej lub gdy wypłata odsetek jest dokonywana w każdym okresie sprawozdawczym.


W takim wypadku wycenia się je w kwocie wymaganej zapłaty. Przedstawione zasady dotyczą pożyczkodawcy.

Jednak powinny być również stosowane u pożyczkobiorcy, czyli zobowiązanie z tytułu zaciągniętej pożyczki należy wycenić w skorygowanej cenie nabycia lub w kwocie wymaganej zapłaty w zależności od warunków umowy pożyczki.


Nie ma potrzeby uwzględniania wysokości odsetek, jakie byłyby wymagane przez bank, powinno to wynikać z umowy.

Ewidencja operacji możne być następująca:

1) Zaciągnięcie pożyczki:

a) Wn - Rachunki bankowe,

b) Ma - Pozostałe rozrachunki - zaciągnięte pożyczki,

2) Naliczenie odsetek na dzień bilansowy:

a) Wn - Koszty finansowe,

b) Ma - Pozostałe rozrachunki - zaciągnięte pożyczki - naliczone odsetki.


Warto również podkreślić, że nie stanowią kosztów uzyskania przychodów zgodnie z ustawą z 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.):

  • odsetki od pożyczek udzielonych spółce przez akcjonariuszy, udziałowców posiadającego nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki albo udziałowców (akcjonariuszy) posiadających łącznie nie mniej niż 25% udziałów tej spółki (art. 16 ust. 1 pkt. 60 updop),
  • odsetki od pożyczek, kredytów udzielonych innej spółce powiązanej kapitałowo, jeżeli w obu tych spółkach ten sam udziałowiec posiada nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki albo udziałowców (akcjonariuszy). Artykuł 16 ust. 1 pkt. 61 updop.

Według art. 720 Kodeksu cywilnego, dalej kc, przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Warto podkreślić, że zarówno pożyczki (bez pożyczek rzeczy) oraz kredyty odpowiadają cechom instrumentów finansowych, gdyż udzielenie/zaciągnięcie pożyczki i kredytu powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego u drugiej ze stron pod warunkiem, że z kontraktu zawartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają skutki gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań wynikających z kontraktu ma charakter bezwarunkowy albo warunkowy. Wynika to z art. 3 ust. 1 pkt 23 uor.


Podstawa prawna:
- art. 3 ust. 1 pkt 23 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2000 r. nr 76, poz. 694 ze zm.),
- rozporządzenie Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz.U. nr 149, poz. 1674 ze zm.),
- art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.).


Autor: dr hab. Waldemar Gos, profesor w Katedrze Rachunkowości Uniwersytetu Szczecińskiego


Odpowiedź udzielona: 27 marca 2007 r.
Waldemar Gos

Autor: Waldemar Gos

Dr hab. profesor Uniwersytetu Szczecińskiego, kierownik Katedry Teorii Rachunkowości Katedry Rachunkowości Uniwersytetu Szczecińskiego. Na dorobek naukowy składa się około 400 pozycji z zakresu rachunkowości finansowej, zarządczej oraz sprawozdawczości finansowej. Ściśle współpracuje z praktyką gospodarczą jako konsultant rozwiązań ewidencyjno- księgowych. Wykładowca na kursach i seminariach doskonalących wiedzę służb księgowych.
Nie ma jeszcze komentarzy do tego dokumentu.
Zaloguj się aby dodać komentarz