Brak bezstronności biegłego rewidenta badającego sprawozdanie finansowe

Pytanie: Kiedy nie jest zachowana bezstronność biegłego rewidenta badającego sprawozdanie finansowe? Sprawdź, jaka jest odpowiedź eksperta.

Odpowiedź: Niezależność zawodowa biegłego rewidenta polega na tym, że w trakcie wykonywania swego zawodu biegły rewident jest samodzielny i niezależny, podlegając wyłącznie przepisom prawa, postanowieniem norm wykonywania zawodu oraz zasadom etyki zawodowej.

Na niezależność zawodową wpływa szereg czynników, a w szczególności:

1. związki z zamawiającym, któremu biegły rewident świadczy w imieniu podmiotu usługi poświadczające, a ponadto udział w zarządzaniu jednostką,
2. wykonywanie na rzecz zamawiającego innych usług niż wymienione w pkt a),
3. związki osobiste i rodzinne,
4. wynagrodzenia i gratyfikacje.

Biegły rewident nie może podjąć się wykonywania usług poświadczających, jeżeli posiada udziały, akcje lub inne tytuły własności u zamawiającego lub w jednostce z nim powiązanej.

Jeżeli wymienione tytuły własności zostały nabyte w sposób niezamierzony, powinny one zostać zbyte w możliwie najbliższym terminie. W przypadku braku możliwości lub chęci zbycia udziałów, akcji lub innych tytułów własności kapitałów u zamawiającego należy zrezygnować z wykonywania usług poświadczających.

Podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych nie może podjąć się badania sprawozdania finansowego, jeżeli występują powiązania finansowe, rodzinne i inne - zagrażające niezależności – pomiędzy zamawiającym a:

1. wspólnikami lub współwłaścicielami podmiotu,
2. pracownikami lub osobami zatrudnionymi na podstawie umowy cywilnoprawnej w podmiocie, którym przydzielono zadania związane z badaniem sprawozdania finansowego zamawiającego,
3. pracownikami podmiotu, pełniącymi funkcje zarządcze, jeśli uczestniczą w świadczeniu usług poświadczających.

Wskazane wyżej powiązania dotyczą zwłaszcza przypadków, gdy jedna z wymienionych tam osób:

1. posiada bezpośrednie finansowe stosunki z zamawiającym lub związki pośrednie (np. czerpie korzyści z jednostki powiązanej z zamawiającym, korzysta z kredytów udzielanych przez zamawiającego, bądź udziela znaczących pożyczek pracownikom lub udziałowcom zamawiającego),
2. jest lub była w ostatnich trzech latach przedstawicielem prawnym (pełnomocnikiem), członkiem organów nadzorczych lub pracownikiem zamawiającego,
3. jest małżonkiem, krewnym lub powinowatym w linii prostej do drugiego stopnia lub jest związana z tytułu opieki, przysposobienia lub kurateli z osobą zarządzającą lub będącą w organach nadzorczych zamawiającego, albo zatrudnia przy badaniu takie osoby.

Biegły rewident ani podmiot nie powinien świadczyć jednostce usług poświadczających, jeżeli w ostatnich trzech latach uczestniczył w prowadzeniu ksiąg rachunkowych i sporządzaniu sprawozdania finansowego jednostki, tzn. wykonywał zadania polegające w szczególności na:

1. emisji dowodów księgowych jednostki,
2. kontroli dowodów i ich kwalifikowaniu do ujęcia w księgach rachunkowych,
3. wykonywaniu procedur rachunkowości stosowanych przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych i sporządzaniu sprawozdań finansowych,
4. przeprowadzeniu inwentaryzacji składników aktywów i pasywów na dzień bilansowy,
5. sporządzaniu elementów sprawozdań finansowych.

Dla celów oceny, czy biegły rewident lub podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych uczestniczył w prowadzeniu ksiąg rachunkowych należy przyjąć, że świadczenie usług doradztwa z zakresu organizacji i informatyzacji rachunkowości oraz doradztwa podatkowego nie jest zaliczane do kategorii prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Zachowanie niezależności wymaga, aby ceny usług poświadczających świadczonych przez podmiot ani wynagrodzenia biegłych rewidentów nie były ustalane warunkowo, w zależności od rodzaju rezultatów świadczonych usług.

Bezstronność nie jest zachowana również wówczas, gdy biegły rewident lub podmiot osiągnął chociażby w jednym roku w ciągu ostatnich 5 lat co najmniej 50% przychodu rocznego z tytułu świadczenia usług na rzecz danej jednostki lub jednostki z niepowiązanej. Nie dotyczy to pierwszego roku działalności biegłego rewidenta lub podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych.

Niezależność biegłego rewidenta i podmiotu może być kwestionowana, jeżeli biegły rewident lub osoby mu bliskie albo podmiot przyjął od zamawiającego dobra albo usługi o wartości przekraczającej zwyczajowo przyjętą uprzejmość lub gościnność.

Świadczeniu przez ten sam podmiot usług poświadczających na rzecz tego samego zamawiającego za kolejne lata powinna towarzyszyć racjonalna zmiana uczestniczących w wykonywaniu usług biegłych rewidentów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz osób kierujących i nadzorujących wykonywanie usług.

Podstawa prawna:
- art. 66 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.),
- Norma nr 1wykonywania zawodu biegłego rewidenta

Autor: Wioletta Roman, biegły rewident, doradca podatkowy, prowadzi kancelarię w Krakowie

Odpowiedź udzielona: 16 lipca 2008 r.