Osoby zatrudnione w sferze budżetowej, której płace zostały na pewien czas zamrożone, ze względu na brak waloryzacji, nie przewidzianej w kolejnych ustawach budżetowych, nie mają skutecznych roszczeń o sądową waloryzację płac. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w listopadowym wyroku. Poznaj szczegóły.

Czego dotyczyła sprawa?

Osoba będąca zawodowym kuratorem sądowym przy sądzie rejonowym pozwała swojego pracodawcę, o zaległe wynagrodzenie. Chodziło o wynagrodzenie jakiego miała nie otrzymać z powodu braku waloryzacji wskaźników określonych w ustawach budżetowych i przepisach o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej.

Powódka argumentowała w pozwie, że w latach 2011-2013 kwota bazowa, w kolejnych ustawach budżetowych, nie rosła. W efekcie doszło do faktycznego zamrożenia płac kuratorów sądowych.

Warto przypomnieć, że kuratorzy sądowi, zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy z 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych (Dz.U. z 2014 r., poz. 795) otrzymują wynagrodzenie zasadnicze, które stanowi, odpowiednio do rangi stopnia służbowego, wielokrotność kwoty bazowej, której wysokość określa ustawa budżetowa. Kwota bazowa, w myśl art. 14 ust. 1b ustawy o kuratorach sądowych, jest waloryzowana corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalanym na podstawie przepisów o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej.

Orzeczenia sądów i rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego

Sądy nie uwzględniły jednak jej powództwa – zostało ono oddalone, tak jak apelacja i skarga kasacyjna.

Sąd Najwyższy uzasadniając końcowy wyrok wskazał, że literalnie interpretując ustawę o kuratorach sądowych można byłoby przyjąć możliwość sądowej waloryzacji wynagrodzenia zasadniczego.

Jednak SN następnie podkreślił, że sama interpretacja literalna nie spełni swojego zadania, gdyż okoliczności sprawy uniemożliwiają zasądzenie ewentualnej waloryzacji.

W latach objętych żądaniem pozwu wystąpił bowiem światowy kryzys finansowy, którego skutku odczuwane są nadal. To spowodowało spowolnienie wzrostu gospodarczego czego konsekwencją było zmniejszenie dochodów budżetowych państwa.

W efekcie ustawy budżetowe nie przewidywały w tamtych latach zmian wskaźników, stanowiących podstawę do ustalania płac w sferze budżetowej.

SN przypomniał, że mamy tu do czynienia nie z jedną ale faktycznie z trzema ustawami ustalającymi wysokość płac – ustawą o kuratorach sądowych, ustawą z 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej (Dz.U. z 2016 r. poz. 966).

Artykuł 6 ust. 1 tej ostatniej ustawy określa podstawę wymiaru płac, którą stanowią wynagrodzenia z roku poprzedniego, zwaloryzowane średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalonym również w ustawie budżetowej, oraz ustawy budżetowej na dany rok.

Zdaniem SN, obowiązuje tu reguła wykładni lex posterior derogat legi priori – ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą. W takim wypadku stosować należy w pierwszej kolejności przepisy ustawy budżetowej.

Jeżeli więc ustawa budżetowa na dany rok nie ustala wskaźnika waloryzacji płac w sferze budżetowej, to nie można żądać waloryzacji na podstawie ustawy pragmatycznej, regulującej status zawodowy danej grupy pracowników.

Brak ustalenia wskaźnika waloryzacji w ustawie budżetowej nie stanowi także istotnej zmiany warunków ekonomicznych, uzasadniających waloryzację na podstawie art. 358¹ § 3 Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z tym przepisem tylko w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.

Zastosowanie tego przepisu do ustalenia ewentualnej waloryzacji płac jest nie do przyjęcia, gdyż nie doszło do istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza.

Wyrok Sądu Najwyższego z 22 listopada 2016 r., III PK 15/16

Komentarz eksperta: Michał Culepa, prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, doświadczony trener i wykładowca

Gdy dana ustawa – tak jak przepisy o kuratorach sądowych – odsyła do ustawy budżetowej, lub pośrednio do tejże ustawy poprzez przepisy o kształtowaniu wynagrodzeń w sferze budżetowej, to końcowymi normami decydującymi o podwyżce płac lub jej braku będą jednak przepisy ustaw budżetowych.

Zapamiętaj! Jeżeli zatem pracownikom sfery budżetowej nie podwyższono przez pewien okres płac z powodu braku waloryzacji przewidzianej w ustawie budżetowej, to nie mają oni roszczenia o sądową waloryzację, nawet jeżeli obowiązek corocznego waloryzowania płac przewidują przepisy ustawy pragmatycznej.

Autor: Michał Culepa

prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, współpracownik merytoryczny największych wydawnictw prawniczych. Doświadczony trener i wykładowca.