Jak zaplanować pracę w soboty, niedziele i święta w związku z ograniczeniem pracy w handlu w niedzielę

Karolina Cichocka

Autor: Karolina Cichocka

Dodano: 28 marca 2018
375db872fa3d854b77d0db622ee735c35f348553-medium

Planując pracownikom pracę w danym okresie rozliczeniowym trzeba wziąć pod uwagę maksymalny wymiar godzin pracy, który można zaplanować. Ponadto trzeba pamiętać o zasadzie przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Sprawdź na przykładach, jak zaplanować dni pracy, aby zachować minimalną liczbę dni wolnych właściwą dla danego okresu rozliczeniowego.

Planując pracownikom pracę w danym okresie rozliczeniowym trzeba wziąć po uwagę minimalną liczbę dni wolnych właściwą dla danego okresu rozliczeniowego oraz minimalny czas dobowego i tygodniowego odpoczynku.

Powinien być zachowany przeciętnie pięciodniowy tydzień pracy oraz przeciętnie 40-godzinny tydzień pracy

Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Określenie przez ustawodawcę przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy oznacza, że praca w niektórych tygodniach może być świadczona przez 6 dni lub w wymiarze wyższym aniżeli 40 godzin, o ile w innych tygodniach mieszczących się w tym samym okresie rozliczeniowym dojdzie do wyrównania.

Pracodawca powinien tak organizować pracę, ażeby po upływie danego okresu rozliczeniowego można było stwierdzić, że został zachowany przeciętnie pięciodniowy tydzień pracy oraz przeciętnie 40-godzinny tydzień pracy.

Podstawowa długość okresu rozliczeniowego została określona w art. 129 § 1 Kodeksu Pracy (dalej: kp) i nie może przekraczać 4 miesięcy. Jednakże zgodnie z art. 129  § 2 kp w każdym systemie czasu pracy, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi lub dotyczącymi organizacji pracy, okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej jednak niż do 12 miesięcy, przy zachowaniu ogólnych zasad dotyczących ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników.

PRZYKŁAD
Sprzedawca A. sklepu osiedlowego pracował od poniedziałku do soboty w godzinach od 14.00- 22.00. W niedziele sklep był zamknięty. Pracownik pracował w każdą sobotę nie otrzymując w zamian dnia wolnego, co spowodowało przekroczenie przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy. Fakt wystąpienia takich przekroczeń można ustalić dopiero na koniec okresu rozliczeniowego, ponieważ aż do jego zakończenia pracodawca ma możliwość zbilansowania pracy w sobotę innym dniem wolnym.
Niestosowanie powyższej zasady pięciodniowego tygodnia pracy i 40 godzinnego tygodnia pracy stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika, zgodnie z art. 281 pkt 5 kp.

Trzeba pamiętać o regulacjach dotyczących odpoczynku dobowego i tygodniowego

Zgodnie z art. 132 kp, pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Natomiast według art. 133 kp, pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego.

Przy czym w określonych kodeksowo przypadkach tygodniowy nieprzerwany odpoczynek może obejmować mniejszą liczbę godzin, nie może być jednak krótszy niż 24 godziny (tj.: w przypadku konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii oraz w przypadku zmiany pory wykonywania pracy przez pracownika w związku z jego przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy).

PRZYKŁAD
Kasjer A. jest zatrudniony w supermarkecie, w którym obowiązuje system pracy dwuzmianowej. Pierwsza zmiana trwa od 6.00 do 14.00, druga zmiana trwa od 14.00 do 22.00. Zgodnie z rozkładem czasu pracy w jednym tygodniu kasjer A. pracował na drugiej zmianie (od 14.00 do 22.00). W sobotę zakończył pracę o 22.00, w niedzielę sklep był zamknięty zgodnie z ustawą o ograniczaniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni. Kasjer A. może rozpocząć pracę w poniedziałek o 6.00 rano na pierwszej zmianie, mimo iż zapewniono mu tylko 32 godziny nieprzerwanego odpoczynku. Zgodnie z przytoczonym powyżej przepisem tygodniowy nieprzerwany odpoczynek może obejmować mniejszą liczbę godzin w przypadku zmiany pory wykonywania pracy przez pracownika w związku z jego przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy.
Przypomnijmy, że dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta określone w przepisach o dniach wolnych od pracy. Za pracę w niedzielę i święto uważa się pracę wykonywaną między godziną 600 w tym dniu a godziną 600 w następnym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina. Zasadą jest, że niedziela powinna być dniem wolnym od pracy, jednakże w art. 15110 kp znajduje się kilka wyjątków.

Nowa ustawa zmieniła przepisy Kodeksu pracy

Nie sposób w tym miejscu nie wspomnieć o ostatnich zmianach w zakresie pracy w niedzielę w placówkach handlowych. Ustawą z 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (Dz.U. z 2018 r. poz. 305) - dalej zwana ustawą o ograniczeniu handlu, ustawodawca uchylił dotychczas obowiązujący art. 1519 kp regulujący pracę w placówkach handlowych, a wprowadził art. 1519b kp, który odsyła do przytoczonej powyżej ustawy.

Ustawa ta kompleksowo reguluje zasady dotyczące  ograniczenia  handlu  oraz wykonywania czynności związanych  z  handle m w placówkach handlowych  w  niedziele  i  święta  oraz  w  dniu 24  grudnia i  w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy  dzień Wielkiej Nocy (o czym poniżej).

Zgodnie z art. 5 ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta w placówkach handlowych:  1) handel oraz wykonywanie czynności związanych z handlem,   2) powierzanie pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem  – są zakazane.

Od dnia 1 stycznia 2020 r. zakaz handlu będzie dotyczył wszystkich niedziel za pewnymi wyjątkami

Wyjątki te są wymienione w art. 7 ustawy  o ograniczeniu handlu o ograniczeniu handlu. Wówczas zakaz, o którym mowa w art. 5 ustawy o ograniczeniu handlu, nie będzie obowiązywał  w kolejne dwie niedziele poprzedzające pierwszy dzień Bożego Narodzenia;  niedzielę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy;  ostatnią niedzielę przypadającą w styczniu, kwietniu, czerwcu i sierpniu.

W tym miejscu trzeba zwrócić uwagę na art. 16 i 17 ustawy  o ograniczeniu handlu, zgodnie z którym w okresie od dnia 1 marca do dnia 31 grudnia 2018 r. zakaz, o którym mowa w art. 5 ustawy o ograniczeniu handlu, nie obowiązuje w pierwszą i ostatnią niedzielę każdego miesiąca kalendarzowego. Natomiast   w okresie od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia 2019 r. zakaz, o którym mowa w art. 5 Ustawy o ograniczeniu handlu, nie obowiązuje w ostatnią niedzielę każdego miesiąca kalendarzowego.

PRZYKŁAD
Sprzedawca pracuje w galerii handlowej. Pracodawca zaplanował mu pracę na niedzielę, która zgodnie z ustawą o ograniczeniu handlu jest niedzielą pracującą. Pracodawca musi w zamian udzielić mu dnia wolnego w innym dniu tygodnia. Dzień ten powinien przypadać w ciągu 6 dni poprzedzających tę niedzielę albo następujących po niej (jeśli to nie jest możliwe, należy go udzielić do końca okresu rozliczeniowego).

Od zakazu w art. 5 ustawy o ograniczeniu handlu są wskazane wyjątki.

Zakaz ten nie obowiązuje między innymi :
  • na stacjach paliw płynnych ,
  • w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu kwiatami ,
  • w aptekach i punktach aptecznych,
  •   w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu pamiątkami lub dewocjonaliami ,
  • w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych i zakładów wzajemnych  ,
  • w placówkach handlowych w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku;   w sklepach internetowych i na platformach internetowych,
  • w piekarniach, cukierniach i lodziarniach, w których przeważająca działalność polega na handlu wyrobami piekarniczymi i cukierniczymi ,
  • w placówkach handlowych, w których przeważającą działalnością jest działalność gastronomiczna.

Ustawa również podaje definicję wyrażeń w niej użytych. Tak więc ilekroć w ustawie mowa o handlu – należy przez to rozumieć proces sprzedaży polegający na wymianie towaru do wyrobu na środki pieniężne. Ilekroć mowa o wykonywaniu czynności związanych z handlem – należy przez to rozumieć wykonywanie w placówce handlowej czynności bezpośrednio związanych z handlem przez pracownika lub zatrudnionego, a także wykonywanie w takiej placówce przez pracownika lub zatrudnionego czynności związanych z magazynowaniem towarów lub ich inwentaryzacją. Ustawa podaje również definicję pracownika i zatrudnionego.

Ważne jest również wskazanie, że zgodnie z powyższą ustawą zatrudnionym jest osoba fizyczna, wykonującą w placówce handlowej pracę na podstawie umów prawa cywilnego, a także osobę skierowaną do wykonywania w placówce handlowej pracy tymczasowej na podstawie umowy prawa cywilnego, zgodnie z przepisami o zatrudnianiu pracowników tymczasowych.

Jeżeli chodzi natomiast o zakaz handlu w święta, to nadal będzie on obowiązywał w 13 świąt ustawowo wolnych od pracy wymienionych w art. 1 pkt 1 ustawy z 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 90).

Będą to 1 i 6 stycznia, dwa dni Świąt Wielkanocnych, 1 i 3 maja, Zielone Świątki, Boże Ciało, 15 sierpnia, 1 i 11 listopada oraz 25 i 26 grudnia, czyli Boże Narodzenie.

Pracodawca planując pracę w niedzielę i święta będzie musiał zwrócić uwagę na zmianę dotyczącą godzin obowiązywania zakazu

Dotychczas trwał on najczęściej od godz. 6.00 w święto lub w niedzielę do godz. 6.00 w dniu kalendarzowym przypadającym po święcie czy niedzieli, chyba że u danego pracodawcy było to ustalone inaczej (art. Art. 1519 kp).

Teraz natomiast ustawodawca zdefiniował to w art. 3 pkt ustawy o ograniczeniu handlu odmiennie, i tak „Ilekroć mowa o wykonywaniu pracy w handlu oraz wykonywaniu czynności związanych z handlem w niedziele i święta w placówkach handlowych – należy przez to rozumieć wykonywanie takiej pracy lub takich czynności przez pracownika lub zatrudnionego w okresie 24 kolejnych godzin przypadających odpowiednio między godziną 2400 w sobotę a godziną 2400 w niedzielę, i między godziną 2400 w dniu bezpośrednio poprzedzającym święto a godziną 2400 w święto.”

Tak też praca po godzinie 24.00 w poniedziałek będzie możliwa i dozwolona, co prawda będzie to godzina w porze nocnej, ale pracownikowi będzie przysługiwał za pracę w tych godzinach dodatek do wynagrodzenia.

PRZYKŁAD
Pracownicy są zatrudnieni w hipermarkecie otwartym całodobowo. Obowiązuje tam system pracy zmianowej, są wprowadzone trzy zmiany od 8.00 do 16.00, od 16.00 do 24.00 i od 24.00 do 6.00. Po wejściu w życie ustawy o ograniczaniu handlu, w soboty poprzedzające niedziele wolne i święta pracownicy będą mogli pracować na dwie pierwsze zmiany w sobotę, zaś trzecia zmiana będzie mogła rozpoczynać się dopiero w poniedziałek od godziny 24.00.
Ustawa wprowadziła również w art. 8 regulację, że w dniu 24 grudnia i w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy w placówkach handlowych:  1) handel oraz wykonywanie czynności związanych z handlem,  2) powierzanie pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem  – po godzinie 1400 są zakazane, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 6.

Ponadto zgodnie z art. 9 ustawy o ograniczeniu handlu  pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku ze zmniejszeniem wymiaru jego czasu pracy z powodu wykonywania pracy w dniu 24 grudnia lub w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy do godziny 1400.

PRZYKŁAD
Sprzedawca pracuje w sklepie w galerii handlowej i rozpoczyna pracę o godzinie 9:00. Galeria jest otwierana o godzinie 10.00. Zgodnie z przepisami ustawy o ograniczaniu handlu będzie mógł pracować w Wielką Sobotę do godziny 14.00. Sprzedawca w tym dniu będzie mógł przepracować tylko 5 godzin, co powoduje, że pracodawca będzie zobowiązany wypłacić mu wynagrodzenie za czas nieprzepracowany w związku ze zmniejszeniem wymiaru jego czasu pracy z powodu wykonywania pracy w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy. Gdyby jednak ten sam sprzedawca pracował w równoważnym systemie czasu pracy, to pracodawca mógłby zaplanować mu 5 godzin pracy w Wielką Sobotę, a pozostałe 3 godziny w innym dniu, w którym byłaby zaplanowana praca powyżej 8 godzin. Wówczas pracodawca nie musiałby wypłacić wynagrodzenia zgodnie z art. 9 ustawy o ograniczaniu handlu.

Tylko w równoważnym systemie czasu pracy pracownicy będą mogli pracować jednego dnia krócej niż 8 godzin, innego dnia dłużej w ramach dozwolonego wymiaru wynoszącego maksymalnie 12 godzin. Należy również zaznaczyć, że praca w systemie równoważnym nie musi być organizowana jako praca zmianowa.

Karolina Cichocka

Autor: Karolina Cichocka

radca prawny, wspólnik w Kancelarii Radców Prawnych Dudkiewicz Ciastko Cichocka s.c. z siedzibą w Poznaniu, www.kancelaria-dcc.pl
Nie ma jeszcze komentarzy do tego dokumentu.
Zaloguj się aby dodać komentarz