Dyrektywa Omnibus – nowe obowiązki sprzedawców od 1 stycznia 2023 r.

Celem dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z 27 listopada 2019 r. zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta – zwanej „dyrektywą Omnibus” albo „dyrektywą 2019/2161 – jest ochrona konsumentów, którzy często są wprowadzani w błąd przez nieuprawnione praktyki sprzedawców. Jej założeniem jest także walka z nieuczciwą konkurencją, zmierzająca do wyrównywania szans podmiotów gospodarczych na rynku. Wydanie tej dyrektywy było uzasadnione zwłaszcza w kontekście dynamicznie postępującej cyfryzacji gospodarki.

W ramach wdrożenia dyrektywy, o której mowa, została m.in. znowelizowana ustawa z 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 168). Jak wynika z art. 4 ust. 2 tej ustawy po nowelizacji, przedsiębiorca w każdym przypadku obniżenia ceny towaru lub usługi, obok informacji o zredukowanej cenie, powinien uwidocznić również informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.

Okres ten ulegnie jednak skróceniu w przypadku towarów i usług, które są oferowane do sprzedaży w okresie krótszym niż 30 dni. Wówczas obok informacji o obniżonej cenie należy uwidocznić informację o najniższej cenie tego towaru (usługi) od chwili wprowadzenia go do obrotu. Z kolei w przypadku, gdy obniżka dotyczy towarów ulegających szybkiemu zepsuciu lub mających krótki termin przydatności – obok obniżonej ceny trzeba będzie podać ich cenę sprzed pierwszego zastosowania obniżki.

Jak wyjaśnili autorzy nowelizacji, przepisy te mają zastosowanie zarówno w sytuacji, gdy informacje o obniżkach dotyczą konkretnego towaru lub towarów w ofercie sprzedawcy, jak i wtedy, gdy sprzedawca przekazuje ogólną informację o obniżce cen. Przy czym chodzi tutaj o każdą informację o obniżce ceny, bez względu na formę tego komunikatu, np. przez jednostkowe uwidocznienie ceny na towarze, w reklamie, gazetce promocyjnej itp. Określone w tych przepisach obowiązki nie dotyczą natomiast wahań i obniżeń cen, które nie wiążą się z komunikowaniem konsumentom takich obniżek. Nie odnoszą się więc do długoterminowych uzgodnień, które umożliwiają konsumentom systematyczne korzystanie z obniżonych cen (np. w ramach programów lojalnościowych).

Regulacje, o których mowa, mają zapobiegać sztucznemu zawyżaniu cen przez sprzedawców tuż przed ogłaszanymi akcjami promocyjnymi, aby następnie udzielane przez nich rabaty (np. w ramach popularnego „Black Friday”) wydawały się atrakcyjne w oczach potencjalnych kupujących.

Kolejny obowiązek informacyjny, którym zostali obciążeni sprzedawcy w związku z unijną dyrektywą Omnibus, dotyczy zapobiegania rozpowszechnianiu fałszywych opinii na ich temat, a także dotyczących oferowanych przez te podmioty  towarów lub usług, co w oczach potencjalnych zwiększa ich wiarygodność.

Nowe – obowiązujące od 1 stycznia 2023 r. regulacje w tym zakresie – są efektem nowelizacji ustawy z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 2070 ze zm.). Na podstawie zmian dokonanych m.in. w art. 6 tej ustawy, jeśli sklep umożliwia dostęp do wystawionych przez konsumentów opinii o produktach, prowadzący go przedsiębiorca będzie musiał podawać informacje o tym, w jaki sposób je weryfikuje, tj. czy i w jaki sposób zapewnia, aby publikowane opinie pochodziły od rzeczywistych klientów, którzy używali danego produktu lub go nabyli.

Ponadto rozszerzony został katalog nieuczciwych praktyk rynkowych, zawarty w art. 7 ww. ustawy m.in. o:

• twierdzenie przez przedsiębiorcę, który umożliwia dostęp do opinii konsumentów o produktach, że te opinie zostały zamieszczone przez konsumentów, którzy używali danego produktu lub go nabyli – mimo że przedsiębiorca ten nie podjął uzasadnionych i proporcjonalnych kroków, aby sprawdzić, czy opinie te pochodzą od tych konsumentów,
• zamieszczanie lub zlecanie zamieszczania innej osobie nieprawdziwych opinii lub rekomendacji konsumentów albo zniekształcanie opinii lub rekomendacji konsumentów w celu promowania produktów.

Ma to ukrócić powszechny w handlu elektronicznym proceder, polegający na „:kupowaniu” pozytywnych recenzji oraz opinii w sieci, w tym polubień w mediach społecznościowych, zazwyczaj od specjalizujących się w tym podmiotów gospodarczych. Celem omawianych przepisów jest również eliminacja praktyk sprzedawców polegających na ingerencji w treść otrzymywanych opinii, jeśli nie są one dla nich satysfakcjonujące (np. przez ich edytowanie, usuwanie, czy ukrywanie).

Nowe regulacje kładą również nacisk na podniesienie skuteczności komunikacji klientów z przedsiębiorcami. Na ich podstawie m.in. sklepy internetowe będą musiały obligatoryjnie zamieszczać informacje nie tylko na temat swojego adresu pocztowego, ale również numeru telefonu, czy adresu e-mail, pod którymi konsument może szybko i efektywnie kontaktować się z przedsiębiorcą. Tak wynika z art. 12 ust. 1 pkt 3 ustawy z 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 287 ze zm.) po nowelizacji. Nowa treść tego przepisu wskazuje, że nie ma już wymogu podawania numeru faksu przedsiębiorcy.

Zwiększą się jednak obowiązki informacyjne w tym zakresie, za sprawą nowego art. 12 ust. 1 pkt 3a, dodanego do wspomnianej ustawy z początkiem 2023 roku. Zgodnie z jego treścią,  jeśli przedsiębiorca udostępnia inny środek komunikacji, który:

• gwarantuje zachowanie pisemnej korespondencji między konsumentem a przedsiębiorcą, w tym daty i godziny takiej korespondencji,
• spełnia wymogi trwałego nośnika,
• umożliwia szybkie i efektywne kontaktowanie się konsumenta z przedsiębiorcą,

– to wówczas również musi poinformować konsumenta o takim innym środku komunikacji.

Kolejna nowość polega na tym, że dostawcy internetowych platform handlowych (np. Allegro) będą musieli informować konsumentów o tym, czy dany podmiot oferujący na tych platformach towary, usługi lub treści cyfrowe –  jest przedsiębiorcą. Informacje te są istotne z punktu widzenia konsumentów, ponieważ jeśli sprzedawcą jest przedsiębiorca, nabywcy są lepiej chronieni, jeśli chodzi o przepisy obowiązującego prawa. Ochrona ta przejawia się np. w prawie do odstąpienia od umowy w ciągu 14 dni, jeśli sprzedającym przez Internet jest firma (a nie osoba prywatna). Powoduje to, że często konsumenci pozostają w błędnym przekonaniu co do statusu sprzedawcy, rezygnując z dochodzenia swoich praw.

Dlatego na podstawie nowego art. 12a pkt 2 ustawy z 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta, najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową na odległość dostawca internetowej platformy handlowej ma obowiązek poinformować konsumenta, w sposób jasny i zrozumiały oraz odpowiadający rodzajowi użytego środka porozumiewania się na odległość, o tym, czy osoba trzecia oferująca towary, usługi lub treści cyfrowe na internetowej platformie handlowej jest przedsiębiorcą – na podstawie oświadczenia tej osoby złożonego dostawcy internetowej platformy handlowej.

Jeśli okaże się, że podmiot oferujący towary, usługi lub treści cyfrowe na internetowej platformie handlowej nie ma statusu przedsiębiorcy, obowiązkiem jej dostawcy będzie poinformowanie konsumenta o niestosowaniu w danym przypadku przepisów dotyczących ochrony konsumentów do umowy zawieranej na tej platformie.