Kiedy podatnikowi nie można odmówić prawa do odliczenia VAT? Wreszcie są wytyczne MF

Ministerstwo Finansów opublikowało dokument pt. „Metodyka w zakresie oceny dochowania należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych”. Z Przedsiębiorcy liczyli na listą przesłanek, które miałyby świadczyć o należytej staranności podatnika, tak się jednak nie stało.

Opublikowana 25 kwietnia 2018 r. metodyka jest skierowana przede wszystkim do urzędników. Jest to zbiór wskazówek pomocnych urzędnikom w ocenie dochowania należytej staranności w VAT przez przedsiębiorców. Dokument określa okoliczności, które powinny być brane pod uwagę przy ocenie zachowania podatników, którzy sami nie dokonali oszustwa w zakresie podatku VAT oraz nie wiedzieli, że transakcja, w wyniku której nabyli towar, służy oszustwu w zakresie VAT.

Z dokumentu mogą też skorzystać przedsiębiorcy, ponieważ będzie to dla nich wskazówka, czym kierują się urzędnicy, przy ocenie tego, czy podatnik dochował należytej staranności.

Jak bowiem twierdzi MF podjęcie przez podatnika działań wskazanych w Metodyce istotnie zwiększa prawdopodobieństwo dochowania przez podatnika należytej staranności. Dopiero gdy podatnik zignoruje obiektywne okoliczności, wskazujące na to, że transakcja może mieć na celu naruszenie prawa lub oszustwo, powinno mu zostać zakwestionowane prawo do odliczenia podatku naliczonego – czytamy w Metodyce.

1. Kryteria formalne – sprawdź swojego kontrahenta

Przedsiębiorca powinien zweryfikować:

• czy kontrahent zarejestrował się  w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) lub Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) – o ile rejestracja w KRS lub CEIDG jest wymagana w przypadku kontrahenta;
• czy kontrahent jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny – można to zrobić przez usługę „Sprawdzenie statusu podmiotu VAT”, dostępną na Portalu Podatkowym lub poprzez złożenie wniosku do właściwego naczelnika urzędu skarbowego;
• czy kontrahent jest – na moment transakcji – wpisany do prowadzonego przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej wykazu podmiotów, które zostały wykreślone przez naczelnika urzędu skarbowego z rejestru jako podatnicy VAT lub które nie zostały zarejestrowane przez naczelnika urzędu skarbowego, na podstawie art. 96 ust. 4a ustawy z  ustawą o VAT;
• czy kontrahent posiada wymagane koncesje i zezwolenia dotyczące towarów będących przedmiotem planowanych transakcji, jeżeli kontrahent ich nie przedstawił przedsiębiorca ma prawo ich zażądać,
• czy osoby zawierające umowę/dokonujące transakcji posiadają umocowania do działania w imieniu kontrahenta – podatnik może przykładowo zweryfikować umocowanie osób upoważnionych do udzielenia pełnomocnictw w imieniu kontrahenta na podstawie danych z KRS lub CEIDG.
  
  

2.      Kryteria transakcyjne, czyli na co powinien uważać podatnik zawierając transakcje

• Transakcja nie powinna być  przeprowadzona bez ryzyka gospodarczego.
• Podatnik nie powinien płacić gotówką lub skorzystać z obniżenia ceny w przypadku płatności gotówką, gdy wartość transakcji przekracza 15 000 zł.
• Podatnik nie powinien płacić za towar przelewem na dwa odrębne rachunki bankowe, rachunek podmiotu trzeciego lub rachunek zagraniczny.
• Trzeba uważać na transakcje gdy:
  - cena towaru oferowanego podatnikowi przez kontrahenta znacząco odbiega od ceny rynkowej bez ekonomicznego uzasadnienia,
  - podatnik nabył od kontrahenta towary, które należą do innej branży niż ta, w której działa kontrahent i których dotychczas podatnik od niego nie nabywał, jeżeli zmiana profilu działalności kontrahenta nie ma uzasadnienia ekonomicznego,

  - kontrahent posiadał siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności gospodarczej pod adresem, pod którym brak było oznak prowadzenia działalności gospodarczej,
  - wymagany przez kontrahenta od podatnika termin płatności był krótszy niż  termin płatności oferowany przez innych dostawców z tej samej branży bez ekonomicznego uzasadnienia,
  - transakcja została zawarta na warunkach znacznie odbiegających od tych, które uznawane były w danej branży za gwarantujące bezpieczeństwo obrotu. Warto zwrócić uwagę np. na to, czy można wprowadzić do umowy dodatkowe zabezpieczenia, np. kary umowne, a także na to, czy nie ma ograniczenia możliwości skutecznej reklamacji zakupionego towaru,
  - kontrahent dostarczał towary niezgodne z wymaganiami jakościowymi określonymi w przepisach prawa powszechnie obowiązującego,
  - transakcja pomiędzy podatnikiem a kontrahentem nie była udokumentowana umową, zamówieniem lub innym potwierdzeniem warunków tej transakcji,
  - kontrahent będący spółką kapitałową dysponował kapitałem zakładowym niewspółmiernie niskim w stosunku do okoliczności transakcji,
  - kontrahent nie posiadał zaplecza organizacyjno-technicznego odpowiedniego do rodzaju i skali prowadzonej działalności gospodarczej,
  - kontrahent nie dysponuje stroną internetową (lub nie jest obecny w mediach społecznościowych) z informacjami odpowiednimi do skali prowadzonej działalności, mimo że jest to przyjęte w danej branży.

1. Kryteria formalne – pamiętaj o sprawdzaniu kontrahenta
   
   

Za brak dochowania przez podatnika należytej staranności zostaną uznane następujące okoliczności:

• podatnik nie weryfikował w sposób regularny czy kontrahent jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny;
• podatnik nie weryfikował w sposób regularny czy kontrahent nie utracił wymaganych koncesji i zezwoleń;
• podatnik nie weryfikował w sposób regularny czy osoby zawierające umowę/dokonujące transakcji posiadają aktualne umocowania do działania w imieniu kontrahent;
• kontrahent został wpisany do prowadzonego przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej wykazu podmiotów, które zostały wykreślone przez naczelnika urzędu skarbowego z rejestru jako podatnicy VAT, chyba, że rejestracja kontrahenta została przywrócona w późniejszym okresie.
  
  

2.      Kryteria transakcyjne – uważaj na podejrzane transakcje

Okoliczności, które wskazują na możliwość braku dochowania należytej staranności to:

• zawarcie transakcji bez ryzyka gospodarczego;
• zapłata za towar na dwa odrębne rachunki bankowe (nie dotyczy mechanizmu podzielonej płatności), rachunek podmiotu trzeciego lub rachunek zagraniczny;
• cena towaru znacząco odbiegała od ceny rynkowej – bez ekonomicznego uzasadnienia;
• transakcja – bez ekonomicznego uzasadnienia – dotyczyła towarów, które należały do innej branży niż ta, w której działa kontrahent i których dotychczas podatnik od niego nie nabywał;
• termin płatności za towar od podatnika był krótszy niż standardowy termin płatności - bez ekonomicznego uzasadnienia;
• transakcja została przeprowadzona na warunkach znacznie odbiegających od tych, które uznawane były w danej branży za gwarantujące bezpieczeństwo obrotu;
• kontrahent dostarczał towary niezgodne z wymaganiami jakościowymi określonymi w przepisach prawa powszechnie obowiązującego;
• transakcja pomiędzy podatnikiem a kontrahentem nie została udokumentowana umową  w formie pisemnej (w tym w formie elektronicznej), zamówieniem lub innym potwierdzeniem warunków tej transakcji;
• w dotychczasowych transakcjach kontrahent bez uzasadnienia zmienił sposób transportu towaru (np. towar miał być dostarczony z Polski, a jest przewożony z terytorium innego państwa).

• płatność gotówką albo obniżenie ceny w razie płatności gotówką – w przypadku gdy wartość transakcji przekracza 15 000 zł.
  
  

Przy split payment ważne jest, aby podatnik  pozytywnie zweryfikował przesłanki formalne i sprawdził, czy nie zachodzą inne okoliczności, które w sposób jednoznaczny mogłyby wskazywać na brak dochowania należytej staranności.

Realizacja płatności przy wykorzystaniu mechanizmu podzielonej płatności zwolni nabywcę towaru z:

• odpowiedzialności solidarnej, o której mowa w art. 105a ust. 1 ustawy o VAT;
• ryzyka nałożenia dodatkowego zobowiązanie podatkowego w trybie art. 112b ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT oraz art. 112c ustawy o VAT.

- do wysokości kwoty odpowiadającej kwocie podatku wynikającej z otrzymanej faktury.

Wyłączenie odpowiedzialności nie będzie mieć zastosowania w przypadku którym podatnik wiedział, że faktura zapłacona z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności:

• została wystawiona przez podmiot nieistniejący;
• stwierdza czynności, które nie zostały dokonane;
• podaje kwoty niezgodne z rzeczywistością;
• potwierdza czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i art. 83 ustawy 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny , tj. czynności prawne sprzeczne z ustawą albo mające na celu obejście ustawy, czynności prawne sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a także czynności, w przypadku których oświadczenie woli zostało złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Ministerstwo Finansów zapowiedziało, że Metodyka będzie aktualizowana m.in. z uwagi na zmiany w przepisach prawa, jak również w celu dostosowania jego treści do aktualnych potrzeb Krajowej Administracji  Skarbowej albo gdyby na taką konieczność wskazywała praktyka życia gospodarczego.

Źródło: www.mf.gov.pl