Nawet 30 mln kary dla podmiotów zbiorowych za przestępstwa gospodarcze i skarbowe

W dniu 25 maja 2018 r. Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt nowej ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. W porównaniu do obecnie obowiązującej ustawy regulującej tę materię, najistotniejszą zmianą jest propozycja rezygnacji z wymogu prawomocnego przypisania winy osoby w związku, z której zachowaniem podmiot zbiorowy uzyskał korzyść.

W obecnie obowiązującym stanie prawnym podmiot zbiorowy może ponieść odpowiedzialność wyłącznie wtedy, gdy popełnienie czynu zabronionego przez osobę fizyczną zostało potwierdzone prawomocnym:

• wyrokiem skazującym tę osobę,
• wyrokiem warunkowo umarzającym wobec niej postępowanie karne albo postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe,
• orzeczeniem o udzielenie tej osobie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności albo
• orzeczeniem sądu o umorzeniu przeciwko niej postępowania z powodu okoliczności wyłączającej ukaranie sprawcy.

Podmiot zbiorowy poniesienie odpowiedzialność, jeśli osoba fizyczna popełni czyn zabroniony wymieniony w zamkniętym katalogu przestępstw oraz przestępstw skarbowych.

Projekt ministerstwa sprawiedliwości rezygnuje z tego katalogu, co oznacza, że każde popełnienie przestępstwa bądź przestępstwa skarbowego, bez względu na jego rodzaj, spowoduje poniesienie odpowiedzialności przez podmiot zbiorowy, o ile uzyskał on korzyść majątkową.

W projekcie wprowadzono ponadto podwyższenie kary pieniężnej orzekanej wobec podmiotu zbiorowego w sytuacji, gdy brak było reakcji na zgłaszane przez pracownika, członka jej organu lub osobę działającą w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego na podstawie czynności prawnej lub umowy informacje związane z istniejącymi nieprawidłowościami mogącymi prowadzić do popełnienia czynu zabronionego.

W takiej sytuacji górna granica, do której może zostać wymierzona kara pieniężna jest dwukrotnie zwiększona. Jeśli sygnalista, czyli osoba, która wskazywała na istniejące nieprawidłowości zostanie zwolniony z pracy bądź zostanie z nim rozwiązana umowa, to przysługuje mu przywrócenie do pracy, odszkodowanie lub świadczenie pieniężne.

Jeśli chodzi o karę pieniężną wymierzaną podmiotom zbiorowym, to ma zmienić się jej wysokość. Obecnie można wymierzyć ją w granicach od 1.000 zł do 5 mln zł, ale nie więcej niż 3% przychodów osiągniętych w roku, w którym popełniono czyn zabroniony. W przypadku przyjęcia nowej ustawy, kara pieniężna będzie wymierzana od 30.000 zł do 30 mln zł. Ponadto, proponuje się wprowadzenie nowych kar, tj. rozwiązania albo likwidacji podmiotu zbiorowego.

Oprócz wymierzania kar, sądy będą stosować środki karne. Oprócz tych, które mogą być orzekane obecnie przewiduje się stosowanie takich środków karnych, jak:

• zakaz prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju;

• obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;
• nawiązka;

• stałe albo czasowe zamknięcie oddziału podmiotu zbiorowego.

Intencją resortu sprawiedliwości w zakresie zmian ponoszenia odpowiedzialności przez podmioty zbiorowe jest efektywniejsze jej egzekwowanie. Dlatego też zrezygnowano z konieczności prawomocnego zakończenia postępowania karnego wobec osoby fizycznej, której zachowanie doprowadziło do uzyskania korzyści przez podmiot zbiorowy. Równocześnie zaostrzenie kar oraz wprowadzenie nowych rodzajów kar, a także środków karnych ma zwiększyć odstraszanie przed korzystaniem przez podmioty zbiorowe z czynów popełnianych przez jej pracowników, członków organów lub osób ściśle z nimi związanych.

Etap legislacyjny: projekt ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary i zmianie niektórych ustaw – przekazany do opiniowania.