Organy fiskusa z łatwiejszym dostępem do kont bankowych podatników

W obecnym stanie prawnym organy Krajowa Administracja Skarbowa może na piśmie żądać od banków informacji na temat kont bankowych podatników jedynie w ograniczonym zakresie. Mianowicie jest to dopuszczalne w razie wszczęcia kontroli podatkowej lub prowadzenia postępowania podatkowego. Powyższe uprawnienia fiskusa wynikają z ustawy 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej i z ustawy 29 sierpnia 1997 r.-Prawo bankowe.

Ponadto na podstawie art. 48 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej na pisemne żądanie Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) lub naczelnika urzędu celno-skarbowego wydane w związku z wszczętym postępowaniem przygotowawczym lub czynnościami wyjaśniającymi odpowiednio w sprawie o przestępstwa lub wykroczenia oraz przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe – bank jest obowiązany do sporządzania i przekazywania informacji dotyczących m.in. podejrzanego w zakresie:

• posiadanych lub współposiadanych rachunków bankowych lub posiadanych pełnomocnictw do dysponowania rachunkami bankowymi, liczby tych rachunków lub pełnomocnictw, obrotów i stanów tych rachunków, z podaniem wpływów, obciążeń rachunków i ich tytułów oraz odpowiednio ich nadawców i odbiorców;
• posiadanych lub współposiadanych rachunków pieniężnych, rachunków papierów wartościowych lub posiadanych pełnomocnictw do dysponowania takimi rachunkami, liczby tych rachunków, a także obrotów, stanów tych rachunków oraz ich historii;
• zawartych umów kredytowych lub umów pożyczki, z podaniem wysokości zobowiązań wynikających z tych kredytów lub pożyczek, celów, na jakie zostały udzielone, i sposobu zabezpieczenia ich spłaty, a także umów depozytowych, umów udostępniania skrytek sejfowych oraz ich historii;
• nabytych za pośrednictwem banków akcji Skarbu Państwa lub obligacji emitowanych przez Skarb Państwa, a także obrotu tymi papierami wartościowymi;
• obrotu wydawanymi przez banki certyfikatami depozytowymi lub innymi papierami wartościowymi.

Sytuacja ma się zmienić od 1 lipca 2022 r., w związku ze zmianami w przepisach wprowadzonych w ramach podatkowego Polskiego Ładu. Zmiany te dotyczą m.in. modyfikacji  wspomnianego wcześniej art. 48 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, przez zastąpienie w jego treści słowa „podejrzanego” słowami „osoby fizycznej”. Ponadto krąg organów posiadających uprawnienia w zakresie określonym tym przepisem zostanie rozszerzony o naczelnika urzędu skarbowego. Zmiana ta – z pozoru jedynie kosmetyczna – w ocenie ekspertów będzie jednak miała duży wpływ na sytuację podatników względem fiskusa, znacznie ją pogarszając w porównaniu z obecnym stanem prawnym.

Do obaw wyrażanych w tym zakresie przez podatników oraz ekspertów odniosło się Ministerstwo Finansów. W wydanym na tę okoliczność komunikacie z 22 lutego 2022 r. resort finansów podkreślił, że dostęp do informacji bankowych w tym trybie jest możliwy tylko w przypadku podejrzenia przestępstwa. Ponadto MF wyjaśniło w nim, że zmiany wprowadzone w Polskim Ładzie, które wchodzą w życie 1 lipca 2022 r. ujednolicają uprawnienia KAS w zakresie dostępu do informacji bankowych w przypadku gdy organy KAS prowadzą wobec podatnika postępowanie przygotowawcze. Organy KAS prowadzą takie postępowanie jedynie w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego i co ważne, po formalnym wszczęciu postępowania przygotowawczego. Ponadto zmieniany przepis art. 48 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej nie może być stosowany bez uzasadnionej przyczyny i bez powiązania z popełnionymi czynami, które są przedmiotem postępowania przygotowawczego prowadzonego w sprawie osoby podejrzewanej o popełnienie tych czynów.

Według Ministerstwa Finansów podatnicy nie muszą się zatem obawiać wprowadzanej zmiany przepisów. Przy udzielaniu informacji banki ściśle przestrzegają tajemnicy bankowej stosując przepisy ustawy Prawo bankowe. Dane przekazane przez banki są chronione tajemnicą skarbową, którą regulują szczegółowo przepisy ustawy Ordynacja podatkowa.