Resort finansów nie wyklucza zmian w zakresie przedawnienia zobowiązań podatkowych

Z postulatem zmian w Ordynacji podatkowej występował do resortu finansów Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO). Szczególną uwagę RPO budziła kwestia zawieszania biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego z powodu wszczęcia postępowania karnego skarbowego. Przypomnijmy, że zgodnie z ogólną zasadą, zobowiązania podatkowe przedawniają się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Tak wynika z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej.

Istnieją jednak sytuacje, które mają wpływ  na bieg terminów tego przedawnienia. Jedna z nich została wskazana w art. 70 § 6 pkt 1 wspomnianej ustawy. Wynika z niego, że bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe (o którym podatnik został zawiadomiony), jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania.

RPO podnosił, że przepis ten jest przez fiskusa traktowany instrumentalnie. Mianowicie  organy skarbowe na jego podstawie często wszczynają postępowania karne specjalnie po to, aby zawieszać bieg przedawnienia zobowiązań podatkowych. Od wielu lat jest to jeden z najczęściej stawianych fiskusowi zarzutów przez podatników. Dlatego RPO wystąpił do Ministerstwa Finansów o wprowadzenie zmian w tym zakresie, polegających na usunięciu cytowanej regulacji. Przy czym zmiany te były już wcześniej przewidziane, na etapie rządowych prac nad nową Ordynacją podatkową. Jednak resort finansów w 2023 roku odstąpił od planów jej wprowadzenia.

Jak wynika z pisma z 28 lutego 2024 r. (nr  DSP5.055.2.2024) skierowanego do RPO –  które zostało podpisane przez Jarosława Nenemana, podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów – resort ten ponownie rozważy kwestię likwidacji przesłanki zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku z wszczęciem postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Rzecznik Praw Obywatelskich  poinformował o tym 4 marca 2024 r.

Warto podkreślić, że opisana wcześniej praktyka organów podatkowych, polegająca na  wszczynaniu spraw karnoskarbowych tuż przed upływem terminu przedawnienia, juz od dłuższego czasu jest przedmiotem krytyki nie tylko ze strony podatników i przedstawicieli doktryny, ale również sądów administracyjnych.

Za przykład  może tutaj posłużyć wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego  z 30 marca 2023 r. (sygn. akt II FSK 2339/20). W sprawie, której dotyczyło to orzeczenie, wszczęcie postępowania karnoskarbowego nastąpiło na krótko (ok. 1,5 miesiąca) przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Ponadto nastąpiło to w toku postępowania  podatkowego (wymiarowego), kiedy organ nie dysponował jeszcze materiałem dowodowym, który dawałby podstawy do twierdzenia, że w związku z działaniem skarżącej zaistniała możliwość popełnienia czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa.

Wcześniej do omawianego zagadnienia wspomniany sąd odniósł się w uchwale 7 sędziów z 24 maja 2021 r. (sygn. akt I FPS 1/21). Wynika z niej, że bezzasadne wszczynanie postępowań karnych skarbowych jest rażącym naruszaniem praw podatników. W konsekwencji sądy administracyjne  I instancji, w ramach posiadanych kompetencji, mają  obowiązek badać, czy proceduralna czynność wszczęcia takiego postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe – nie została wykorzystana tylko w celu nierozpoczęcia lub zawieszenia biegu terminu przedawnienia. Na uchwałę tę powoływały się następnie także inne sądy.