Rezygnacja z ZFŚS

Mariusz Pigulski

Autor: Mariusz Pigulski

Dodano: 28 kwietnia 2011
Pytanie:  Jesteśmy przedsiębiorstwem zatrudniającym 31 osób na 25 etatach. Dokonujemy corocznego odpisu na ZFŚS uwzględniając także byłych pracowników obecnie emerytów i rencistów. Odpis dokonywany jest w ustawowej wysokości. Ze środków ZFŚS, co roku wypłacane są środki na dofinansowanie wczasów, tzw. „wczasy pod gruszą”. Wysokość wypłaconego świadczenie jest uzależniona od oświadczenia o sytuacji finansowej wnioskujących. Czy naruszeniem przepisów będzie wypłata dofinansowania do wczasów dla emerytów i rencistów w wysokości nieprzekraczającej wartości odpisu? Czy możliwe jest zrezygnowanie z tworzenia odpisu na ZFŚS po uprzednim poinformowaniu pracowników o rezygnacji z jego tworzenia? Czy można wprowadzić w kolejnym roku wypłatę świadczenia urlopowego dla pracowników? Czy wysokość świadczenia urlopowego może być uzależniona od wymiaru etatu?
Odpowiedź: 

Nie powinni Państwo uzależniać wysokości określonych świadczeń z ZFŚS od statusu osoby uprawnionej, czyli wypłacać te świadczenia w niższej wysokości tylko dlatego, że osobą uprawnioną jest emeryt lub rencista. Z uwagi na osiągnięty przez Państwa poziom zatrudnienia (ponad 20 pracowników), decyzja o rezygnacji z tworzenia ZFŚS (po wyrażeniu na to zgody przez działające w firmie organizacje związkowe lub reprezentantów załogi) wprowadzona powinna zostać aneksem do regulaminu wynagradzania, który wchodzi w życie po 14 dniach od ogłoszenia. W opisanej sytuacji nie możecie Państwo wypłacać świadczenia urlopowego. Wysokość tego świadczenia wypłacanego przez uprawnione podmioty ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika.

1. Ogólne zasady dotyczące gospodarowania środkami ZFŚS

Obowiązek tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych dotyczy:

  • pracodawców spoza sfery budżetowej, zatrudniających według stanu na 1 stycznia danego roku, co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, którzy nie zrezygnowali z tworzenia funduszu, a także
  • wszystkich podmiotów prowadzących działalność w formach organizacyjno-prawnych jednostek sektora finansów publicznych (podkreślmy w tym miejscu, iż po nowelizacji ustawy o finansach publicznych gospodarstwa pomocnicze do 31 grudnia 2010 r. mają zostać zlikwidowane. Zadania po nich przejmą jednostki budżetowe lub inne, nowe formy organizacyjne - instytucje gospodarki budżetowej. Zlikwidowane zostaną także państwowe i samorządowe zakłady budżetowe. Pozostaną jedynie te zakłady budżetowe, które zostały powołane przez gminę (powiat, województwo) w celu prowadzenia określonej działalności w określonych dziedzinach, np. gospodarki mieszkaniowej.).
Szczegółowe zasady tworzenia funduszu oraz gospodarowania środkami socjalnymi uregulowane zostały w ustawie z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.

Środki ZFŚS są przeznaczone na finansowanie działalności socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z funduszu oraz na dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych. Funduszem administruje pracodawca.

W rozumieniu ww. ustawy działalnością socjalną są usługi świadczone przez pracodawców na rzecz:

  • różnych form wypoczynku,
  • działalności kulturalno - oświatowej (np. zakup biletów do kina, teatru) oraz sportowo - rekreacyjnej (bilety na basen, na siłownię);
  • opieki nad dziećmi w żłobkach, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego;
  • udzielania rzeczowej lub finansowej pomocy materialnej (np. zakup bonów lub talonów towarowych, paczek dla dzieci);
  • zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych odrębną umową.

Szczegółowe zasady i warunki korzystania z firmowej pomocy socjalnej, a także zasady przeznaczania środków funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej powinny zostać określone przez pracodawcę w regulaminie funduszu.

Regulamin gospodarowania środkami ZFŚS powinien przede wszystkim:

  • wprowadzać zasady i warunki korzystania ze świadczeń finansowanych z funduszu oraz ustanawiać tryb rozpatrywania wniosków o ich przyznanie,
  • uściślać, jakie informacje i dokumenty są niezbędne do dokonania oceny, czy osoba ubiegająca się o przyznanie świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych spełnia kryteria, od których uzależnia się jego przyznanie
  • wskazywać wysokość poszczególnych świadczeń finansowanych ze środków funduszu.

Warto w tym miejscu podkreślić, że jedynym kryterium, od którego uzależniane jest przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z ZFŚS, jest tzw. kryterium socjalne, czyli: sytuacja życiowa, rodzinna i materialna osoby uprawnionej do korzystania z ZFŚS.

Stosowanie powyższego kryterium wyklucza przyznawanie wszystkim uprawnionym świadczeń socjalnych w jednej wysokości. W regulaminie gospodarowania środkami funduszu niedopuszczalne jest ustalenie kryteriów uzależniających przyznawania ww. świadczeń od przesłanek o charakterze pozasocjalnym, czyli np. w zależności od czy wymiaru etatu poszczególnych pracowników.

Powyższe potwierdza wyrok Sądu Najwyższego z 16 sierpnia 2005 r. (sygn. akt I PK 12/05, OSNP 2006/11-12/182), w którym stwierdzono, że świadczeń nie można uzależnić od statusu osoby uprawnionej (pracownik, emeryt, rencista), stażu pracy, wymiaru czasu pracy, przynależności pracownika do związku zawodowego lub określonej grupy zawodowej.

2. Rezygnacja z tworzenia ZFŚS

Pracodawcy, którzy nie należą do sfery budżetowej, chcąc zmniejszyć koszty funkcjonowania ZFŚS, mogą obniżyć odpisy przekazywane na konto zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, a nawet całkowicie zrezygnować z jego tworzenia.

Ponieważ przepisy ww. ustawy nie określają terminu obowiązywania postanowień dotyczącej powyższej materii, pracodawcy - w uzgodnieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, a gdy one nie działają, z pracownikami wybranymi przez załogę do reprezentowania jej interesów - mogą w zakresie ZFŚS terminowo lub bezterminowo wprowadzić do aktów prawa zakładowego (układu zborowego bądź regulaminu wynagradzania) postanowienia o nietworzeniu funduszu lub zmienieniu wysokości odpisu na fundusz.

Postanowienia te nie mogą działać wstecz.

Miejmy na uwadze, że brak zgody wymienionych partnerów społecznych na dokonanie opisanych zmian oznacza, że pracodawca nie ma możliwości ich wprowadzenia.

Co ważne, decyzję o zawieszeniu funkcjonowania ZFŚS lub obniżeniu wysokości odpisu na niego można podjąć także w trakcie roku kalendarzowego. Aby taka decyzja miała moc sprawczą, pracodawca nieobjęty układem zbiorowym pracy, który z uwagi na zatrudnianie, co najmniej 20 pracowników jest zobowiązany wydać regulamin wynagradzania, musi sporządzić aneks do tegoż regulaminu. Treść regulaminu musi być uzgodniona z działającą w danym zakładzie zakładową organizacją związkową. Jeżeli w zakładzie nie ma związków zawodowych, postanowienie o zmniejszeniu kwoty odpisu na ZFŚS pracodawca ustala z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów.

Postanowienie o nietworzeniu funduszu nie może być zawarte w regulaminie ZFŚS, bo regulamin ten dotyczy wyłącznie zasad wydatkowania funduszu i warunków przyznawania świadczeń socjalnych osobom uprawnionym.

Pracodawca zatrudniający na 1 stycznia danego roku mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, nieposiadający układu zbiorowego pracy i regulaminu wynagradzania, o rezygnacji z tworzenia funduszu (i wypłacania świadczenia urlopowego) jest zobowiązany poinformować swoich pracowników do końca stycznia danego roku, w sposób przyjęty w firmie.

Przy układzie zbiorowym reguły zmieniające działalność socjalną danego podmiotu ustanawia się w drodze protokołów dodatkowych, do których stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące układu. Stronami układu są pracodawca i związki zawodowe, których zgoda na zgłoszoną przez pracodawcę propozycję zmiany układu jest wymagana, aby zmiana ta mogła obowiązywać. Protokół dodatkowy do rzeczonego układu wymaga rejestracji przez Okręgowego Inspektora Pracy i wchodzi w życie w terminie zawartym w protokole, jednak nie wcześniej niż z dniem jego zarejestrowania.

3. Świadczenie urlopowe

Ustawa o ZFŚS zawiera także uregulowania dotyczące m.in. świadczenia urlopowego, w myśl których może ono być wypłacane wyłącznie przez pracodawców spoza sektora finansów publicznych, zatrudniających według stanu na dzień 1 stycznia danego roku mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty.

Zakład pracy wypłaca wspomniane świadczenie raz w roku każdemu pracownikowi korzystającemu w danym roku kalendarzowym z urlopu wypoczynkowego w wymiarze, co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych, przy czym do tych dni należy doliczyć także te, na które nie udziela się urlopu wypoczynkowego, a więc soboty, (jeżeli sobota jest dniem wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy), niedziele i święta.

Pracodawca jest zobowiązany wypłacić świadczenie urlopowe nie później niż w ostatnim dniu poprzedzającym rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego trwającego 14 kolejnych dni. Świadczenie urlopowe nie przysługuje zleceniobiorcom, osobom zatrudnionym na podstawie umowy o dzieło, kontraktu menedżerskiego czy innej umowy o podobnym charakterze.

Świadczenie urlopowe, które ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy uprawnionego, ma charakter roszczeniowy i jego wypłacenie nie zależy ani od stażu pracy uprawnionego, ani jego sytuacji życiowej, rodzinnej czy materialnej, a jedynie od długości urlopu pracownika. Roszczenie o jego wypłatę ulega przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

W sytuacji, gdyby podmioty dające zatrudnienie, co najmniej 20 pracownikom w przeliczeniu na pełne etaty, wypłacały świadczenie urlopowe, wówczas będzie to traktowane, jako działalność socjalną wykonywana niezgodnie z przepisami ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. W rezultacie organy podatkowe mogą zakwestionować możliwość zaliczenia poniesionych w taki sposób wydatków do kosztów podatkowych.

Ponadto świadczenia urlopowe wypłacone w okolicznościach przedstawionych w pytaniu stanowiłoby dla podwładnych przychód opodatkowany i oskładkowany.

Reasumując, świadczeń urlopowych nie może wypłacać pracodawca zatrudniający, co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Nawet wtedy, gdy zrezygnował z tworzenia ZFŚS.

Tekst opublikowany: 

17 marca 2011 r.

Mariusz Pigulski

Autor: Mariusz Pigulski

Specjalista w zakresie kadr i płac. Autor licznych opracowań i publikacji z zakresu kadr, rozliczania wynagrodzeń, składek ZUS oraz podatku.
Nie ma jeszcze komentarzy do tego dokumentu.
Zaloguj się aby dodać komentarz