Sprawdź, czy odliczysz VAT w przypadku przekazania klientowi towaru w ramach ugody

Problem: Podatnik, który wykonywał usługę montażu, uszkodził materiały wykończeniowe u klienta.

Strony doszły do porozumienia, w ramach którego klient zrzeka się roszczeń w postaci żądania należytego wykonania umówionego wcześniej świadczenia montażu materiałów wykończeniowych, w zamian za przekazanie przez podatnika nowych, nieuszkodzonych materiałów wykończeniowych. Jakie ma to skutki w VAT?

Rozwiązanie: Towary, które otrzyma klient w związku z zawartą ugodą, stanowią wynagrodzenie za świadczenie, które mieści się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu VAT. Oznacza to, że nabyte towary będą wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. W konsekwencji podatnik ma prawo do odliczenia VAT naliczonego przy zakupie towarów podlegających późniejszemu przekazaniu klientowi.

Analizę kwestii odliczenia od zakupu i przekazania towaru w ramach ugody rozpocznijmy od wyjaśnienia, kiedy podatnik ma prawo do odliczenia VAT. Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Natomiast (na podstawie art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT) kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:

a)     nabycia towarów i usług,

b)     dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi.

Dodatkowo, aby prawo do odliczenia podatku VAT wystąpiło nie mogą zaistnieć przesłanki negatywne, wskazane w art. 88 ustawy o VAT, w szczególności usługi naprawy oraz usługi pomocnicze takie jak transport – nie są zwolnione z VAT (art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT).

W pierwszej kolejności należy zidentyfikować, który element omawianej transakcji będzie stanowić czynność opodatkowaną, z która można powiązać zakup towarów przeznaczonych do przekazania w ramach ugody.

Opodatkowaniu VAT (art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT) ) podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terenie kraju.

Z kolei przez świadczenie usług należy rozumieć każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy VAT  (art. 8 ust. 1 ustawy VAT). Tym samym polski ustawodawca przyjął definicję negatywną świadczenia usług, zgodnie z którą odpłatne świadczenie nie będące dostawą towarów stanowi świadczenie usług.

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne świadczenie, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a beneficjentem i w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę.

Zatem pod pojęciem odpłatności świadczenia usług rozumieć należy prawo podmiotu świadczącego usługę do żądania od odbiorcy usługi zapłaty ceny lub ekwiwalentu (np. w postaci świadczenia wzajemnego).

Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła (art. 361 § 1 i § 2 ustawy Kodeks cywilny). W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną - świadczenie w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Przy czym, charakter odszkodowawczy danego świadczenia wyklucza jego odpłatny charakter, a co za tym idzie – możliwość odliczenia podatku.

W tym miejscu należy wskazać, że świadczeniem może być zachowanie polegające na działaniu, zaniechaniu działania lub znoszeniu (tolerowaniu) określonej sytuacji lub stanu rzeczy.

Tak więc, w omawianym przypadku mamy do czynienia z barterową transakcją ekwiwalentną – świadczenie (przyznanie korzystnych warunków handlowych w postaci rezygnacji z roszczeń) w zamian za wynagrodzenie określone w ugodzie, będące jednocześnie świadczeniem wzajemnym (przekazanie towarów).

Natura barteru objawia się w tym przypadku w niepieniężnej wymianie towaru za usługę. Na gruncie podatku VAT oznacza to, że obydwie strony transakcji dokonują na rzecz drugiej strony dostawę towarów bądź świadczenie usług.  Tak więc podatnik powinien udokumentować czynność przekazania towaru fakturą (art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT) i odpowiednio ją opodatkować.

Podsumowując, w analizowanej sprawie towary, które otrzyma klient w związku z zawartą ugodą, nie spełnia funkcji odszkodowawczej, lecz stanowią wynagrodzenie za świadczenie, które mieści się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT jako odpłatna dostawa towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy o VAT.

W związku z powyższym, nabyte towary będą wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, a więc podatnik ma prawo do odliczenia VAT naliczonego przy zakupie towarów podlegających późniejszemu przekazaniu.

W podobnym przypadku, analogicznie wypowiadał się dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 26.04.2023 r., nr 0114-KDIP4-3.4012.80.2023.2.MATOrgan podatkowy stwierdził:

„Realizacja płatności wynikającej z Ugody pozwala Spółce na skupienie się na wykonywaniu bieżącej działalności gospodarczej oraz niezakłóconej realizacji czynności opodatkowanych VAT. Jednocześnie nabywana przez Spółkę od Kontrahenta usługa - jak wykazano wyżej - podlega opodatkowaniu VAT, i nie została wymieniona przez ustawodawcę wśród usług zwolnionych od podatku, w konsekwencji podlega opodatkowaniu wg stawki VAT właściwej dla tej usługi. Zatem, Spółce przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego z tytułu nabycia usługi świadczonej przez Kontrahenta objętej przedmiotową Ugodą. Wynika to z faktu, że w analizowanym przypadku są spełnione - wskazane w art. 86 ust. 1 ustawy - obie przesłanki warunkujące prawo do odliczenia podatku naliczonego.”