Czy praca na rzecz holdingu jest pracą na rzecz pracodawcy

Spółka I.B. została decyzją ZUS obciążona obowiązkiem zapłaty składek od wynagrodzenia swojej pracownicy. Pracownica ta uzyskała wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia, jaką zawarła ze spółką H., a przedmiotem tej umowy miało być wdrożenie systemu informatycznego. Spółka H., podobnie jak spółka I.B. (w której osoba ta była zatrudniona na podstawie umowy o pracę) były spółkami zależnymi od spółki I. z którą tworzyły grupę kapitałową – holding.

Dlatego, biorąc pod uwagę związki kapitałowe pomiędzy spółkami, ZUS uznał, że wykonywanie zlecenia dla spółki H. w istocie było wykonywaniem przez tę pracownicę pracy także na rzecz własnego pracodawcy - spółki I.B. Wiązało się to z faktem, iż spółka H. została powołana głównie do zajmowania się obsługą spółek tworzących holding I. pod kątem kadrowym – rekrutacji, wprowadzania systemów zarządzania zasobami ludzkimi, sterowania ruchem kadr w ramach holdingu itp. System informatyczny, skądinąd służący zarządzaniu kadrami, został wprowadzony właśnie w spółce H. po to, by przetestować jego funkcjonalność. Ponieważ testy wypadły negatywnie, spółka I. i pozostałe spółki tworzące holding zaniechały jego wdrażania. To miała być korzyść którą spółka I.B. uzyskała z pracy na zlecenie pracownicy, co zdaniem ZUS, uzasadniało obciążenie spółki I.B. obowiązkiem zapłaty składek od wynagrodzenia wypłaconego przez spółkę H. na jej rzecz. Nie miał znaczenia fakt, że obie spółki były odrębnymi osobami prawnymi, miały własne zarządy i zatrudniały swoich pracowników, a zlecenie tej osoby miało być wykonywane wyłącznie dla spółki H.

Od tej decyzji spółka I.B. odwołała się do sądu. W I instancji uzyskała korzystne orzeczenie, sąd bowiem uchylił decyzję ZUS, jednak rozpoznający apelację Zakładu sąd II instancji dostrzegł w sprawie bardzo istotny problem prawny dotyczący kwestii: czy za pracodawcę można uznać tylko pojedynczą jednostkę organizacyjną – osobę prawną, czy też pojęcie pracodawcy powinno być szersze i obejmować także struktury szersze w rodzaju grup kapitałowych czy holdingów spółek.

Zadał więc Sądowi Najwyższemu następujące pytanie prawne:

czy pojęcie pracodawcy w rozumieniu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej należy wiązać ściśle z pojęciem pracodawcy zawartym w art. 3 kodeksu pracy opartym na modelu zarządczym, czy też szerzej na modelu właścicielskim związanym z holdingową strukturą organizacyjną spółek handlowych?

W odpowiedzi SN wydał uchwałę, w której stwierdził: spółka kapitałowa wchodząca w skład „holdingowej struktury organizacyjnej spółek handlowych", a nie ta struktura (holding, grupa kapitałowa) jest pracodawcą, o którym mowa w art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W uzasadnieniu SN podkreślił, że rozumienie pracodawcy, jako jednostki na rzecz której wykonywana jest praca zleceniobiorcy zatrudnionego przez inny podmiot, powinno być wąskie. Przepis ustawy systemowej, wskazany przez sąd i ZUS nie zawiera bowiem żadnej definicji pracodawcy, a więc należy się odnosić do definicji zawartej w art. 3 Kodeksu pracy.

Zdaniem SN przepis ten wyraźnie wskazuje, że pracodawcą może być tylko konkretna osoba prawna, czy jednostka organizacyjna.

Zdaniem SN w przepisach nie znajdzie się możliwości uznania za pracodawcę grupy kilku osób prawnych – spółek kapitałowych. Polskie prawo pracy nie zna bowiem pojęcia „zbiorowego pracodawcy” i tym samym tylko jedna osoba prawna może być pracodawcą i tym samym – płatnikiem składek.

Uchwała SN z 16 czerwca 2016 r., sygn. akt III UZP 6/16

KOMENTARZ EKSPERTA: Michał Culepa, prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, doświadczony trener i wykładowca

Jeżeli pracownik wykonuje prace na innej podstawie prawnej (np. na podstawie umowy zlecenia lub o dzieło) na rzecz innego podmiotu prawnego, to musi to być wyraźnie praca przynosząca bezpośrednie korzyści swojemu pracodawcy, aby pracodawca został obciążony składkami z tytułu wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika od innego podmiotu.

Natomiast, gdy praca przynosi korzyści grupie podmiotów np. grupie kapitałowej czy holdingowi spółek, wówczas nie można traktować tej pracy jako prowadzonej na rzecz swojego pracodawcy, mimo zatrudnienia pracownika przez inny podmiot.

Przeczytaj także: Pracodawca – płatnikiem składek od umowy cywilnej zawartej z innym podmiotem