Zmiany w wynagradzaniu menadżerów. Nowa ustawa kominowa czeka na podpis Prezydenta

Agata Kicińska

Autor: Agata Kicińska

Dodano: 1 sierpnia 2016

Obecnie obowiązująca tzw. ustawa kominowa pozwala obejść przepisy ograniczające zarobki osób na stanowiskach kierowniczych m.in. w przedsiębiorstwach państwowych czy spółkach Skarbu Państwa. To się jednak zmieni. Uchwalona w czerwcu nowa ustawa kominowa ma przyhamować te praktyki. Jednocześnie pozwoli na bardziej elastyczne kształtowanie wynagrodzeń. Zmiany odczują także te spółki, gdzie udział Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego był symboliczny. Co dokładnie się zmieni? Jak to będzie wyglądało w praktyce? Poznaj szczegóły. Komentują eksperci z kancelarii Sienkiewicz i Zamroch, radcowie prawni, spółka partnerska.

Jak są obecnie wynagradzani menadżerowie?

Zgodnie z obecnie obowiązującą ustawą z 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz. U. z 2015 r., poz. 2099 ze zm.):

  • kierownikom jednostek organizacyjnych (dyrektorom, prezesom, tymczasowym kierownikom, zarządcom komisarycznym i osobom zarządzającym),
  • zastępcom tych kierowników,
  • członkom organów zarządzających (w szczególności członkowie zarządu),
  • głównym księgowym,
  • likwidatorom,
  • członkom organów nadzorczych (w szczególności rad nadzorczych i komisji rewizyjnych),
  • kierownikom samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej.

może być przyznane jedynie wynagrodzenie miesięczne, bez względu na to, czy świadczą pracę na podstawie stosunku pracy czy usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Przypomnijmy, że powyższa ustawa ma zastosowanie do:

  • przedsiębiorstw państwowych,
  • jednoosobowych spółek Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego,
  • spółek, w których udział Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego przekracza połowę kapitału zakładowego lub połowę liczby akcji,
  • spółek, w których udział innych kontrolowanych przez Skarb Państwa bądź jednostki samorządu terytorialnego przekracza połowę kapitału zakładowego lub akcji.

Co poza wynagrodzeniem?

Kierownicy, ich zastępcy, członkowie organów zarządzających i główni księgowi mogą otrzymać świadczenia dodatkowe. Mogą też otrzymać nagrodę roczną.

Osoby te nie mogą jednak liczyć na prowizję z zysku, nagrodę z zakładowego funduszu nagród, nie mają także roszczenia z tytułu udziału w zysku bądź nadwyżce bilansowej. Przyznanie im takich świadczeń jest bowiem wyraźnie zabronione.

Ograniczona jest także możliwość zasiadania w radach nadzorczych, zaś odprawa nie może przekraczać trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia.

Ustawa kominowa określa maksymalne progi miesięcznego wynagrodzenia, które są uzależnione od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego ogłoszonego przez Prezesa GUS.

W zależności od charakteru podmiotu, maksymalna wysokość wynagrodzenia kształtuje się od jednej do sześciokrotności podstawy wymiaru.

PRZYKŁAD
Osoba będąca członkiem zarządu w jednoosobowej spółce Skarbu Państwa w roku 2016 nie powinna otrzymywać wynagrodzenia wyższego niż 25.682,34 zł. W skali roku jego wynagrodzenie wyniesie 308.188,08 zł.

Jak jest wynagradzany menedżer na kontrakcie, ale z własną firmą?

Rozwiązania te nie obowiązują jednak w przypadku zawarcia kontraktów menadżerskich w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, z jednoczesnym opłacaniem – często również przez same spółki – ubezpieczeń OC członków zarządów. Takie rozwiązanie jest zgodne z art. 3 ust. 2 ustawy kominowej, który wskazuje, jak można wyłączyć jej stosowanie.

W praktyce oznacza to, że menadżer na kontrakcie z własną firmą i opłaconym ubezpieczeniem OC może zarabiać zdecydowanie więcej niż zatrudniony w ramach stosunku pracy czy na podstawie umowy cywilnoprawnej. To powoduje duże dysproporcje w wynagrodzeniach osób zajmujących te same stanowiska kierownicze w różnych przedsiębiorstwach państwowych i spółkach skarbu Państwa.

Będą zmiany, a wprowadzi je nowa ustawa

Komentarz ekspertów: Karol Sienkiewicz, Agata Kicińska - kancelaria Sienkiewicz i Zamroch, radcowie prawni, spółka partnerska.

      

Obecnie istniejące rozwiązania nie zachęcają najlepszych specjalistów z zakresu zarządzania do podjęcia pracy w państwowych spółkach. Ustawa nie przewiduje możliwości kształtowania wynagrodzeń w zależności od rozmiaru działalności czy wielkości zatrudnienia. Trudno więc jest konkurować podmiotom publicznym z podmiotami prywatnymi o najlepszych specjalistów, zwłaszcza, że różnice pomiędzy wynagrodzeniami w tych dwóch sferach są niebagatelne, raczej na niekorzyść pomiotów publicznych.

Aby zlikwidować te nieprawidłowości rząd przygotował projekt nowej ustawy kominowej. Projekt trafił do Sejmu 10 maja 2016 r. i miesiąc później został uchwalony. Obecnie ustawa oczekuje na podpis prezydenta i wejdzie w życie po 30 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Ustawa nie tylko ma za zadanie zapobiec obchodzeniu limitów zarobków, ale dzięki wprowadzaniu mechanizmów bardziej elastycznego kształtowania wynagrodzeń menedżerów ma przyciągnąć do państwowych podmiotów najlepszych specjalistów.

Zmiany odczują także te spółki, gdzie udział Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego był symboliczny, chociażby w wymiarze jednej akcji lub udziału. One także zostaną objęte nowymi zasadami.

Obecnie obowiązująca ustawa kominowa będzie jednak nadal obowiązywać, chociaż w mniejszym niż dotychczas zakresie. Zaplanowano odejście od sztywnego modelu wynagradzania, co, w zamiarze autorów projektu, ma uatrakcyjnić pracę w państwowych spółkach, a także zapewnić większą kontrolę podmiotom uprawnionym do wykonywania praw udziałowych.

Wprowadzone zmiany wyeliminują dysproporcję w zatrudnieniu w sektorze publicznym i prywatnym oraz przyciągną (taką mają nadzieję pomysłodawcy ustawy) najlepszych specjalistów z zakresu zarządzania do podmiotów z udziałem Państwa.

Ustawa z 2016 r. ma bowiem regulować sposób wykonywania uprawnień z udziałów czy akcji spółek handlowych przysługujących Skarbowi Państwa, jednostkom samorządu terytorialnego i ich związkom, państwowym osobom prawnym oraz komunalnym osobom prawnym, w zakresie kształtowania wynagrodzeń członków organów zarządzających i organów nadzorczych oraz wybranych postanowień zawieranych z członkami organów zarządzających. Ustawa będzie miała zastosowanie nie tylko do spółek, w których większościowy udział ma Skarb Państwa i inne podmioty państwowe, ale także do spółek z mniejszościowym udziałem Skarbu Państwa czy gminy.

W przypadku, gdy podmiot publiczny będzie posiadał choćby jedną akcję lub udział, kształtowanie zasad wynagradzania powinno następować w oparciu o przepisy nowej ustawy (chociaż oczywiście skutek będzie zależał od siły głosu na zgromadzeniu).

1. Podmiot uprawniony – kto nim jest i czym się będzie zajmował?

Po wejściu nowej ustawy kształtowaniem zasad wynagradzania m.in. w spółkach będą zajmowały się podmioty uprawnione, czyli podmioty reprezentujące Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego i ich związki oraz państwowe i komunalne osoby prawne.

Będą one musiały doprowadzić do przeprowadzenia głosowania przez walne zgromadzenie lub zgromadzenie wspólników spółki projektów uchwał ustalających zasady wynagradzania członków organu zarządzającego i nadzorczego w zgodzie z ustawą.

W tym celu będą oczywiście wykorzystywane kodeksowe lub umowne uprawnienia w zakresie żądania zwołania zgromadzeń czy umieszczania w porządku obrad określonych punktów.

UWAGA! Jeżeli mimo odpowiednich starań nie dojdzie do podjęcia takiej uchwały, podmiot uprawniony do wykonywania praw udziałowych przekaże swoim członkom organu nadzorczego swoiste polecenie obowiązku ukształtowania wynagrodzeń zgodnie z nową ustawą kominową.

2. Jak będzie wynagradzany członek organu zarządzającego

Wynagrodzenie członka organu zarządzającego (najczęściej członka zarządu) będzie ustalane w specjalnych uchwałach w sprawie wynagrodzeń i składać się będzie z dwóch części:

  • stałej (podstawowe wynagrodzenie zasadnicze zależne od wielkości podmiotu)
  • oraz zmiennej (nagrody rocznej, uzupełniającej, zależnej od realizacji celów).
UWAGA! Za podstawę wymiaru wynagrodzenia stałego, przyjęto ponownie przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego, ogłoszone przez Prezesa GUS.

Część stała ustalana będzie w wysokości zależnej od wielkości spółki. Jego wysokość wynosić będzie od jednokrotności podstawy wymiaru w małych spółkach nawet do piętnastokrotności tej podstawy. Spełnienie przez spółkę kryteriów objęcia poszczególnymi progami zależeć będzie od tego, czy spółka w co najmniej jednym z ostatnich dwóch lat obrotowych spełnia ustawowe progi wielkości zatrudnienia, obrotów netto czy wartości aktywów netto.

Według nowej ustawy, członek zarządu, menedżer - otrzyma maksymalne wynagrodzenie stałe w wysokości: 15 x przeciętne wynagrodzenie, jeżeli spółka spełnia co najmniej dwie z poniższych przesłanek:

  • zatrudnia powyżej 1250 pracowników,
  • jej roczny obrót netto ze sprzedaży i operacji jest wyższy niż 250 mln euro,
  • suma aktywów jej bilansu jest wyższa niż 215 mln euro.
Ustawodawca przewidział, że możliwe będzie odejście od tych zasad w każdą stronę ze względu na wyjątkowe okoliczności. Takimi okolicznościami może być realizacja programu konsolidacji czy zagraniczna siedziba spółki. Jeżeli jednak uchwała w sprawie zasad wynagrodzeń podwyższy ustawowy limit, to uzasadnienie podwyżki zostanie opublikowane w internetowym Biuletynie Informacji Publicznej podmiotu uprawnionego do wykonywania praw udziałowych (np. gminy). Jeżeli zaś podwyżka taka będzie następować w spółce publicznej, to konieczne będzie zbadanie rynku i porównanie propozycji wynagrodzenia stałego wynagrodzeniem w podobnych spółkach tj. o podobnej skali lub przedmiocie działalności.

Bardziej jednak problemowa i kontrowersyjna jest część zmienna wynagrodzenia tj. wynagrodzenie uzupełniające za rok obrotowy. Ten składnik uzależniony będzie bowiem od poziomu realizacji celów zarządczych dla wszystkich lub niektórych jego członków. W przeciwieństwie jednak do dotychczasowej praktyki wielu spółek, cele dla zarządu oraz kryteria ich oceny wyznaczać będzie walne zgromadzenie, a nie rada nadzorcza.

Przykładowe cele zarządcze to te podlegające łatwej ocenie np. wzrost zysku, zmiana wielkości produkcji bądź sprzedaży, wielkość przychodów, zmniejszenie strat, obniżenie kosztów, jak i te bardziej płynne np. realizacja strategii lub planu restrukturyzacji czy wzrost zaangażowania załogi.

Jednak ocena niektórych celów będzie zapewne trudna, chociaż ich wpływ na wysokość „premii rocznej” zależeć będzie od przypisanego im znaczenia. Wydaje się, że dość kontrowersyjnym rozwiązaniem jest wymóg, by przy określaniu celów dla zarządów spółek publicznych oraz spółek realizujących zadania publiczne, tj. wymienionych w art. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami, uwzględniać stopień realizacji misji lub zadań publicznych.

Ciekawym rozwiązaniem przewidzianym w nowej ustawie jest powiązanie części zmiennej z wysokością części stałej wynagrodzenia. Wynagrodzenie uzupełniające nie może przekroczyć 50% rocznego wynagrodzenia podstawowego, a w spółkach publicznych i tych największych – 100% takiego wynagrodzenia.

3. Co powinno się znaleźć w uchwale w sprawie wynagrodzeń

Uchwała powinna zawierać elementy obligatoryjne i fakultatywne.

Jako te pierwsze wskazuje się, że powinna ona zawierać:

  • wyraźne wskazanie stosunku prawnego łączącego spółkę z członkiem organu zarządzającego (może być zawarta wyłącznie umowa o świadczenie usług zarządzania na czas pełnienia funkcji, połączona z obowiązkiem osobistego świadczenia usług, nawet jeśli członek zarządu jest przedsiębiorcą)
  • możliwość wypowiedzenia umowy przez spółkę z okresem wypowiedzenia nie dłuższym niż 3 miesiące,
  • zakaz pobierania wynagrodzenia z tytułu pełnienia funkcji członka organu w podmiotach zależnych (w grupie kapitałowej),
  • nakaz informowania przez członka zarządu o zamiarze pełnienia funkcji w organach jakiejkolwiek innej spółki oraz nabyciu jakichkolwiek akcji lub udziałów w innych spółkach.
Szczególnie wymóg informowania o zamiarze pełnienia funkcji w organach innych spółek i nabyciu akcji lub udziałów jest bardzo rygorystyczny i znacznie odbiega od przewidzianego przepisami kodeksu spółek handlowych, dalej: ksh. zakazu konkurencji.

Do elementów fakultatywnych ustawodawca zaliczył zasady korzystania z mienia spółki (samochód, mieszkanie, telefon). W takim przypadku konieczne jest jednak dokładne określenie warunków korzystania z tych środków, w postaci np. limitów dotyczących kosztów czy chociażby sposobu określania takich limitów.

4. Jakie będzie wynagrodzenie likwidatora

Także ma się składać z dwóch części: części stałej oraz premii likwidacyjnej. Premia likwidacyjna będzie przysługiwała, jeżeli likwidacja zostanie zakończona w terminie przewidzianym w przyjętym harmonogramie. Część stała wynagrodzenia likwidatora wyniesie połowę części stałej wynagrodzenia członka organu zarządzającego przed likwidacją.

5. Jakie będzie wynagrodzenie członka organu nadzorczego

Wynagrodzenie członków organu nadzorczego - przeważnie członków rad nadzorczych - także ma być zależne od rozmiaru prowadzonej działalności, aktywów i zatrudnienia. Podstawą wymiaru wynagrodzenia będzie przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego i wynosić ma maksymalnie 2,75-krotność podstawy wymiaru.

6. Nowa ustawa kominowa z 2016 r. ogranicza, ale nie uchyla ustawy z 2000 r.,

Po wejściu w życie nowej ustawy, ustawa z 2000 r. straci na znaczeniu. Będzie głównie obejmować przedsiębiorstwa państwowe, państwowe jednostki organizacyjne, agencje państwowe, instytuty badawcze, niektóre fundacje, państwowe jednostki budżetowe czy część zakładów opieki zdrowotnej.

Uchylony zostanie też kontrowersyjny art. 3 ustawy z 2000 r., który pozwalał na wyjście spod przepisów ustawy. Nie będzie zatem już możliwości zawarcia kontraktu menadżerskiego na warunkach innych niż wynikające z ustawy kominowej.

Przepisy przejściowe przewidują, że dotychczasowe przepisy będą stosowane do zawartych wcześniej kontraktów menedżerskich zawartych na podstawie art. 3 ustawy oraz do umów o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku będącego podstawą pełnienia funkcji w zarządzie. Podmioty uprawnione do wykonywania praw udziałowych muszą jednak postarać się wdrożyć nową ustawę we wszystkich spółkach do 30 czerwca 2017 r. Realizacja tego obowiązku podlega notyfikacji Ministrowi Skarbu Państwa.

Nowa ustawa kominowa czeka już tylko na podpis prezydenta.

Agata Kicińska

Autor: Agata Kicińska

Radca prawny, prawnik w zespole prawa pracy Kancelarii Sienkiewicz i Zamroch Radcowie prawni spółka partnerska. Współautorka analiz prawnych i opinii w zakresie zbiorowego i indywidualnego prawa pracy. Planuje i przygotowuje stanowiska procesowe dla pracodawców zaangażowanych w spory sądowe z pracownikami. Gościnnie publikuje wpisy na blogu PRAWO DLA PRACODAWCY
Nie ma jeszcze komentarzy do tego dokumentu.
Zaloguj się aby dodać komentarz
Poradnia 48h

Jeśli masz jakiekolwiek pytania skorzystaj z indywidualnej porady grona naszych wybitnych Ekspertów.