Czy wykonywanie pracy na polecenie pracodawcy poza miejscem wskazanym w umowie będzie podróżą służbową?

Omawiając zagadnienie częstych podróży służbowych pracowników nie sposób nie wspomnieć o uchwale Sądu Najwyższego z 19 listopada 2008 r. (sygn. akt II PZP 11/08), w której skonstatowano, iż nie można przyjąć, że wykonywaniem zadania służbowego w rozumieniu art. 77⁵ § 1 kp jest świadczenie pracy określonego rodzaju, jeżeli wynika ona z charakteru zatrudnienia. SN w składzie 7 sędziów uznał, że zarówno sama podróż służbowa, jak i w konsekwencji zadanie służbowe realizowane w ramach takiej podróży musi mieć charakter incydentalny.

SN w przywołanej uchwały dopuścił możliwość umownego określenia miejsca pracy, jako bardzo rozległego obszaru (np. Polska, Unia Europejska) zwracając uwagę, że sposób określenia miejsca pracy w umowie o pracę nie jest okolicznością zależną wyłącznie od woli stron. Jeśli bowiem miejsce pracy nie będzie powiązane z rodzajem i charakterem pracy to może to prowadzić do uznania postanowienia umownego za nieważne. W świetle wyroku SN trzeba uznać, że pracownicy mobilni (przede wszystkim kierowcy, szoferzy, przedstawiciele handlowi, serwisanci, pracownicy budowlani) są grupą osób pracujących w warunkach stałego przemieszczania się. Podróż nie stanowi u nich zjawiska wyjątkowego, lecz jest normalnym wykonywaniem obowiązków pracowniczych.

Takie stanowisko SN powoduje, że wypłacanie mobilnym pracownikom świadczeń z tytułu podróży służbowej (np. diet, ryczałtów za noclegi) na dotychczasowych zasadach jest bardzo ryzykowne. Rzeczony wyrok może oznaczać, że diety i zwrot kosztów poniesionych w związku z podróżą pracownika, w której to nie wykonuje on zadania służbowego, lecz swoją zwykłą pracę, ustaloną w umowie o pracę, nie będą podlegać zwolnieniu z podatku i składek ZUS. W opinii urzędów skarbowych o tym, czy diety i inne należności za czas podróży służbowej będą zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych, decyduje to, czy pracownik odbywa taką podróż poza miejscem wykonywania pracy.

W tym miejscu podkreślenia wymaga fakt, iż choć uchwała nie jest źródłem prawa, to w polskim systemie prawnym wielce prawdopodobnym jest, że inne sądy będą wydawały rozstrzygnięcia zgodne ze stanowiskiem SN.

Reasumując, z uwagi na powyższe w okolicznościach zaprezentowanych w zapytaniu radzilibyśmy dokonać analizy umów o pracę zawartych z pracownikami często wysyłanymi w podróż służbową w zakresie dotyczącym miejsca pracy oraz zastanowić się nad zmianą dotychczasowej praktyki rozliczania takiej podróży.