Jakie wymagania stawia ZUS w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą, zamierzających przejść na wcześniejszą emeryturę?

Pytanie: Urodziłem się 22 lipca 1945 r. Ukończyłem Wyższą Szkołę Ekonomiczną w Poznaniu (taką nazwę nosiła obecna Akademia Ekonomiczna). Nominalny tok studiów wynosił wtedy 4,5 roku. Od 1 października 1969 r. do końca grudnia 1978 r. byłem zatrudniony na umowę o pracę. Następnie przebywałem zagranicą. Od 1 stycznia1994 r. do chwili obecnej prowadzę działalność gospodarczą. W okresie od 1 stycznia 2002 r. do 30 czerwca 2005 r. byłem zatrudniony na umowę o pracę w wymiarze 1/2 etatu, otrzymując najniższe wynagrodzenie, jakie obowiązywało w danym okresie lub nieco wyższe. W ww. okresie zatrudnienia na umowę o pracę nadal prowadziłem działalność gospodarczą. Proszę o odpowiedź, czy obecnie, mając 61 lat, mogę starać się o przejście na wcześniejszą emeryturę i jeśli tak, to jakie muszę spełnić warunki? W tej chwili trudno jest mi określić precyzyjnie co do miesiąca moje okresy składkowe i nieskładkowe. Chodzi mi o wymagania, jakie stawia ZUS odnośnie ww. okresów oraz czy w ogóle w moim przypadku jest możliwe przejście na wcześniejszą emeryturę – pisze przedsiębiorca ze Swarzędza.

Odpowiedź: Z informacji przedstawionych przez Pana wynika, iż ma Pan ukończone 61 lat i obecnie prowadzi Pan działalność gospodarczą. Niestety, nie spełnia Pan warunków do przyznania emerytury przed osiągnięciem 65 roku życia. Zaznaczyć należy, iż emerytura Pana będzie obliczana według zasad tzw. starych, tj. takich, jakie są stosowane przy obliczaniu emerytury obecnie. O takim sposobie obliczania emerytury decyduje – według ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dalej ustawy emerytalnej (Dz. U. nr 39, poz. 353 z późn. zm.) data urodzenia ubezpieczonego. Pan jest urodzony przed 1949 r., a zatem niezależnie od tego, w którym roku nabędzie Pan prawo do emerytury – jej wysokość będzie obliczana na obecnych zasadach.

Z przepisów ustawy emerytalnej wynikają trzy główne warunki, które są brane pod uwagę przy ustalaniu prawa do emerytury, a mianowicie:

• wiek ubezpieczonego,
• staż ubezpieczeniowy, na który składają się okresy składkowe i nieskładkowe (tzw. staż pracy),
• uprawnienia do wcześniejszej emerytury.

Proszę zwrócić uwagę, że mężczyzna urodzony przed 1 stycznia 1949 r. nabywa prawo do emerytury po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego 65 lat oraz po udowodnieniu okresu składkowego i nieskładkowego, wynoszącego 25 lat.

Natomiast we wcześniejszym wieku emerytura może być przyznana ubezpieczonemu, będącemu pracownikiem - przy spełnieniu następujących warunków, jeżeli mężczyzna:

• ukończył 60 lat i udowodni co najmniej 25-letni staż ubezpieczeniowy oraz został uznany przez lekarza orzecznika ZUS za całkowicie niezdolnego do pracy (art. 29 ustawy emerytalnej) albo
• posiada okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (art.32 ustawy emerytalnej); w tym przypadku prawo do emerytury nabywa, gdy udowodni 25-letni staż ubezpieczeniowy, w tym co najmniej 15 lat, a w niektórych przypadkach – 10 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku. Wymagany 15 lub 10-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zależy od uciążliwości tej pracy.

Dodaje się, że pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach są pracownicy zatrudnieni przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Emerytura we wcześniejszym wieku przysługuje osobie, która:

• ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę była pracownikiem oraz
• w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawała w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy.

Określenie „ostatnio” nie oznacza, iż musi być bezpośrednio przed zgłoszeniem wniosku.

Natomiast przy ustalaniu 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu uwzględnia się wszystkie miesiące podlegania ubezpieczeniu, choćby nawet między tymi miesiącami występowały przerwy.

Dodać należy, iż emerytura we wcześniejszym wieku może być przyznana także na podstawie odrębnych przepisów niż regulacje zawarte w powołanej ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dotyczy to m.in. przepisów regulujących status:

• inwalidów wojennych i wojskowych,
• kombatantów i innych osób uprawnionych,
• pracowników urzędów państwowych,
• pracowników samorządowych,
• nauczycieli.

Podstawa prawna:

- ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jedn.: Dz. U. nr 39, poz. 353 z późn. zm.),

- rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

Autor: Zuzanna Turowska, naczelnik Wydziału w Departamencie Świadczeń Emerytalno-Rentowych Centrali Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

Odpowiedź udzielona: 14 grudnia 2006 r.