Czy osoba, która pracowała w warunkach szczególnych, a ostatnio opłacała składki w KRUS, ma prawo ubiegać się o przyznanie wcześniejszej emerytury z ZUS?

Pytanie: Urodziłem się w marcu 1951 r., nie należę do II filaru. Pracowałem na pełnym etacie od 1 września 1969 r. do 22 stycznia 1972 r. jako pracownik fizyczny, od 25 stycznia 1972 r. do 21 stycznia 1977 r. w Spółdzielni Kółek Rolniczych jako kierowca ciągnikowy i samochodowy (praca w szczególnych warunkach). W tym czasie byłem w wojsku, od 28 października 1974 r. do 7 października 1976 r. Następnie od 17 lutego 1977 r. do 31 stycznia 1999 r. byłem zatrudniony jako kierowca w resorcie Górnictwa i Energetyki. Była to również praca w szczególnych warunkach. Od 1 lutego 1999 r. do 8 maja 1999 r. wykonywałem pracę na roli i opłacałem składki w KRUS. Od 9 maja 1999 r. do 31 maja 2004 r. pobierałem rentę. Następnie od 30 czerwca 2004 r. do 29 czerwca 2005 r. posiadałem status osoby bezrobotnej. Od 30 czerwca 2005 r. do chwili obecnej opłacam składki w KRUS, aby mieć ciągłość ubezpieczenia. Proszę mi odpowiedzieć, czy mogę przejść na wcześniejszą emeryturę? – pyta Czytelnik z Lipna.

Odpowiedź: Tak, osoba opłacająca obecnie składki w KRUS, posiadająca staż pracy w szczególnych warunkach - tak jak Pan - może ubiegać się o przyznanie wcześniejszej emerytur z ZUS, jeżeli 60 lat życia osiągnie do 31 grudnia 2007 r. i nie przystąpiła do OFE.

Z pytania wynika, że 60 lat ukończy Pan po 2007 r., w związku z tym nie spełnia Pan warunków do emerytury w wieku wcześniejszym, mimo iż pracował Pan w warunkach szczególnych.

Proszę zwrócić uwagę, że zgodnie z ustawą z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dalej nazywaną ustawą emerytalną, (Dz. U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.), ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r. mają prawo do emerytury po ukończeniu 60 lat - kobieta, 65 lat - mężczyzna.

W przepisach przewidziane jednak zostały szczególne rozwiązania dla ubezpieczonych urodzonych po 1948 r., którzy wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (art. 46 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej).

Według definicji zamieszczonej w art. 32 ustawy emerytalnej, dla celów ustalenia uprawnień do emerytury, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Rodzaje prac uznanych w poszczególnych działach gospodarki za prace w szczególnych warunkach wymienione są w wykazach, stanowiących załączniki do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

Przy ustalaniu prawa do emerytury we wcześniejszym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach, mogą być uwzględnione jedynie te okresy, w których praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Nie jest wymagane, aby wiek uprawniający do wcześniejszej emerytury pracownik osiągnął w czasie zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Prace, które zostały uznane za wykonywane w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, obejmują większość rodzajów prac w szczególnych warunkach we wszystkich działach gospodarki, a m.in.: w przemyśle ciężkim, lekkim, chemicznym, w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, w energetyce, górnictwie, hutnictwie, przemyśle metalowym, transporcie i łączności, przemyśle rolno-spożywczym, poligraficznym, gospodarce komunalnej, leśnictwie, przemyśle drzewnym i papierniczym, przemyśle poligraficznym, na kolei, w służbie zdrowia i opiece społecznej.

Poniżej przedstawiam dwa rozwiązania, kiedy przysługuje prawo do wcześniejszej emerytury.

1. Emeryturę w obniżonym wieku może nabyć osoba, która pracowała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy - co najmniej: 15 lat w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (lub 10 lat przy niektórych, wyjątkowo szkodliwych, warunkach pracy, np. prace wykonywane bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu, prace wykonywane bezpośrednio przy produkcji ołowiu i kadmu oraz przetwórstwie tych metali, prace przy procesach technologicznych, związanych z wytwarzaniem aluminium, prace rybaków morskich).

Ponadto osoba ta posiada staż uprawniający do emerytury (okresy składkowe i nieskładkowe) wynoszące – w przypadku – mężczyzny 25 lat.

Wiek uprawniający do wcześniejszej emerytury zależy od rodzaju pracy, jej stopnia uciążliwości. Wiek ten może być obniżony – w zależności od rodzaju wykonywanej pracy, jej uciążliwości – najczęściej do 60 lat życia w przypadku mężczyzny.

Dodatkowymi warunkami wymaganymi do nabycia prawa do emerytury we wcześniejszym wieku przez osoby urodzone po 1948 r., które pracowały w warunkach szkodliwych lub uciążliwych – to:

• nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego,
• warunki wieku i stażu pracy muszą być spełnione nie później niż do 31 grudnia 2007 r.

Ponieważ wiek 60 lat osiągnie Pan po 2007 r., nie spełni więc Pan jednego z podanych wyżej warunków, wymaganych przepisami, do nabycia praw do emerytury w wieku wcześniejszym.

1. W art. 184 ustawy emerytalnej przewidziane zostały jeszcze inne rozwiązania dla osób urodzonych po 1948 r., które wykonywały pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, lecz do 31 grudnia 2007 r. nie osiągną „obniżonego” wieku uprawniającego do emerytury wcześniejszej. Osoby te będą mogły przejść na emeryturę w wieku obniżonym po dniu 31 grudnia 2007 r., jeżeli do dnia 31 grudnia 1998 r. osiągnęły:

• okres zatrudnienia w szczególnych warunki lub w szczególnym charakterze – 15 (lub 10 lat),
• łączny okres składkowy i nieskładkowy – 20 lat kobieta, 25 lat mężczyzna, a ponadto osoby te
• nie przystąpiły do OFE.

Jeżeli przepis ten zostanie nadal zachowany – to emerytury dla osób spełniających powyższe warunki będą przyznawane od 2008 r. na wniosek zgłoszony do ZUS.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynikałoby, iż spełni Pan warunki do wcześniejszej emerytury na podstawie tych przepisów po ukończeniu 60. roku życia.

Dodaję, iż okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza pracodawca w świadectwie pracy na podstawie posiadanej dokumentacji.

Na prośbę pracownika można też wystawić zaświadczenie wykonywania prac w szczególnych warunkach.

Podstawa prawna:

- ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.),

- rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

Autor: Zuzanna Turowska, naczelnik Wydziału w Departamencie Świadczeń Emerytalno-Rentowych Centrali Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

Odpowiedź udzielona: 15 grudnia 2006 r.