Mały podatnik w VAT

W 2025 roku status małego podatnika VAT, będzie określał podatnika, u którego wartość sprzedaży nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 2.000.000 euro. W 2025 roku po przeliczeniu na złote polskie będzie to kwota 8.569.000 zł.

Małym podatnikiem może być też podmiot prowadzący przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzający funduszami powierniczymi, będący agentem, zleceniobiorcą lub inną osobą świadczącą usługi o podobnym charakterze, z wyjątkiem komisu - jeżeli kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzenia za wykonane usługi (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 45.000 euro.

W 2025 roku po przeliczeniu na złote polskie i zaokrągleniu będzie to kwota 193.000 zł. W poprzednim 2024 roku była to kwota 207.000 zł.

Kwoty wyrażone w euro przelicza się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1.000 zł.

W dniu 1 października 2024 r. kurs euro był równy 4,2846 zł (tabela kursów średnich NBP nr 191/A/NBP/2024), więc wyliczenie limitów jest następujące:

2.000.000 euro x 4,2846 zł = 8.569.200 zł. Po zaokrągleniu jest to 8.569.000 zł.

45.000 euro x 4,2846 zł = 192.807,00 zł. Po zaokrągleniu jest to 193.000 zł.

Korzyści z posiadania statusu podatnika VAT

Posiadanie statusu małego podatnika daje dwie korzyści na gruncie VAT. Są to:

1)  możliwość rozliczania podatku VAT tzw. metodą kasową,

2)  możliwość składania deklaracji kwartalnych bez obowiązku wpłacania zaliczek na podatek.

 
1.     Możliwość rozliczania podatku VAT metodą kasową
 

Podstawową korzyścią z posiadania statusu małego podatnika VAT jest możliwość rozliczania podatku VAT tzw. metodą kasową. Istotą tej metody jest szczególny sposób powstawania obowiązku podatkowego w podatku VAT.

Obowiązek ten powstaje:

1)  z dniem otrzymania całości lub części zapłaty - w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz podatnika zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny,

2)   z dniem otrzymania całości lub części zapłaty, nie później niż 180. dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi - w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz podmiotu innego niż wymieniony w pkt 1 (a więc na rzecz podatnika niezarejestrowanego jako podatnik VAT czynny lub na rzecz podmiotu niebędącego podatnikiem, np. na rzecz osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej).

Korzystanie z metody kasowej powoduje zatem, że konieczność rozliczenia podatku VAT powstaje najczęściej dopiero po otrzymaniu zapłaty za dokonywaną dostawę towarów lub świadczoną usługę. Wyjątek dotyczy sprzedaży na rzecz podmiotów innych niż podatnicy zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, kiedy to nieotrzymanie zapłaty przez pół roku (licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi) skutkuje koniecznością rozliczenia podatku VAT mimo braku zapłaty (lub jej części).

Przykład

Mały podatnik rozliczający podatek VAT metodą kasową w dniu 19 czerwca 2024 r. sprzedał (i wydał) towar). Do chwili obecnej nie otrzymał on zapłaty za towar.

Scenariusz A: Nabywcą był podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT czynny. Oznacza to, że dotychczas u małego podatnika nie powstał obowiązek podatkowy w podatku VAT, a w konsekwencji nie musiał on uwzględniać sprzedaży towaru, o którym mowa, w ewidencji VAT oraz pliku JPK_VAT za czerwiec 2024 r. ani za kolejne miesiące.  W konsekwencji jak dotąd mały podatnik nie musiał rozliczyć podatku VAT zawartego w cenie sprzedaży towaru (inaczej miałaby się rzecz, gdyby mały podatnik, o którym mowa, nie korzystał z metody kasowej; w takim przypadku obowiązek podatkowy z tytułu sprzedaży towaru powstałby najpóźniej w dniu 19 czerwca 2024 r., a w konsekwencji sprzedaż tego towaru podatnik byłby obowiązany uwzględnić w ewidencji i pliku JPK_VAT za czerwiec 2024 r.).

Załóżmy, że zapłatę za towar mały podatnik, o którym mowa, otrzyma w marcu 2025 r. Dopiero wówczas – na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT - powstanie obowiązek podatkowy w podatku VAT z tytułu sprzedaży towaru w czerwcu 2024 r. W konsekwencji sprzedaż tego towaru mały podatnik będzie obowiązany wykazać dopiero w ewidencji VAT oraz pliku JPK_VAT za marzec 2025 r.

Scenariusz B: Nabywcą była osoba prywatna. Również w takim przypadku mały podatnik nie musiał uwzględniać sprzedaży towaru, o którym mowa, w ewidencji i pliku JPK_VAT za czerwiec 2024 r. ani za kolejne miesiące.  Inaczej jednak niż w przypadku scenariusza A, sprzedaż, o której mowa, podatnik był w przypadku tego scenariusza obowiązany uwzględnić w ewidencji  VAT oraz pliku JPK_VAT za grudzień 2024 r., gdyż w miesiąc tym upłynął 180 dzień, licząc od dnia wydania towaru (a więc powstał obowiązek podatkowy na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT).

VAT-R

W celu skorzystania z metody kasowej mali podatnicy muszą zawiadomić o tym właściwego dla siebie naczelnika urzędu skarbowego. Zawiadomienie to musi zostać dokonane do końca miesiąca poprzedzającego okres, od którego mały podatnik chce rozliczać VAT metodą kasową (inaczej jest nieskuteczne). 

Dokonuje się go w drodze aktualizacji zgłoszenia VAT-R z zaznaczonym pierwszym kwadratem w poz. 49 oraz wpisanym w poz. 50 i 51 kwartałem oraz rokiem (rzadziej z wpisanym w poz. 52 i 53 miesiącem oraz rokiem), od których metoda kasowa będzie stosowana (nie ma potrzeby składania odrębnego pisma; nie ma jednak przeszkód, aby do aktualizacji zgłoszenia VAT-R dołączone było pismo informujące o wyborze metody kasowej).

 

Dodać należy, że z korzystaniem z metody kasowej wiążą się trzy specyficzności.

Są to:

1. obowiązek rozliczania podatku za okresy kwartalne (zob. art. 99 ust. 2 ustawy o VAT),
2. obowiązek oznaczania wystawianych faktur wyrazami „metoda kasowa” (zob. art. 106e ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT),
3. szczególny sposób powstawania prawa do odliczenia.

Rozliczenie kwartalne

Mali podatnicy rozliczający VAT metodą kasową co do zasady obligatoryjnie rozliczają podatek za okresy kwartalne (zob. art. 99 ust. 2 ustawy o VAT), a więc przesyłają pliki JPK_VAT w wersji JPK_V7K. Wyjątek od tej zasady dotyczy małych podatników rozliczających VAT metodą kasową, którzy nie mają prawa do składania deklaracji kwartalnych ze względu na brzmienie art. 99 ust. 3a-3d ustawy o VAT (w przypadkach takich nie dochodzi bowiem do utraty prawa do korzystania z metody kasowej; jak czytamy w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 9 grudnia 2014 r., sygn. ITPP1/443-1266/14/DM, „w sytuacji, gdy pomimo braku uprawnienia do składania deklaracji za okresy kwartalne (…), Wnioskodawca spełnia warunki do uznania za małego podatnika w rozumieniu art. 21 ust. 4 ustawy o podatku od towarów i usług – a więc nie przekroczył limitu obrotów uprawniających do korzystania ze statusu małego podatnika, Wnioskodawca jest zobowiązanym do składania deklaracji za okresy miesięczne lecz nie traci prawa do metody kasowej”).

 

Odliczenie VAT przy metodzie kasowej

Ze względu na brzmienie art. 86 ust. 10e ustawy o VAT u małych podatników rozliczających VAT metodą kasową prawo do odliczania z faktur podatku naliczonego powstaje co do zasady w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym wystąpi ostatnie z trzech zdarzeń:

1. u sprzedawcy powstał obowiązek podatkowego z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usługi,
2. mały podatnik korzystający z prawa do odliczenia otrzymał fakturę
3. mały podatnik dokonał zapłaty za nabyte towary lub usługi (przy czym za zapłatę uznaje się również częściową zapłatę, z zastrzeżeniem, że wówczas prawo do odliczenia powstaje w odpowiadającej tej częściowej zapłacie części – zob. przykładowo interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 25 kwietnia 2014 r. - sygn. ITPP2/443-209/14/AW).

 

Przykład

Mały podatnik stosujący metodę kasową nabył towar, co zostało udokumentowane wystawioną przez sprzedawcę fakturą otrzymaną przez małego podatnika w dniu 15 grudnia 2024 r. Fakturę tę mały podatnik opłacił dopiero w marcu 2025 r. Podatek wynikający z tej faktury mały podatnik może odliczyć dopiero w I kwartale 2025 r. (wykazując przedmiotowy zakup w części ewidencyjnej oraz deklaracyjnej pliku JPK_ V7K przesyłanego za marzec 2025 r.).

 
2.     Możliwość składania kwartalnych deklaracji VAT bez obowiązku wpłacania zaliczek na podatek

Domyślnie regularnie składanymi deklaracjami VAT są deklaracje VAT składane za miesięczne okresy rozliczeniowe (są to deklaracje składane z wykorzystaniem wariantu JPK_V7M). Istnieje jednak możliwość wyboru przez podatników składania deklaracji VAT za okresy kwartalne (są to deklaracje składane z wykorzystaniem wariantu JPK_V7K). Z możliwości tej korzystać mogą dwie grupy podatników, w tym mali podatnicy.

Wyboru składania deklaracji kwartalnych podatnicy mogą dokonać na podstawie art. 99 ust. 3 ustawy o VAT. Wybór ten jest dokonywany w drodze pisemnego zawiadomienia właściwego dla podatnika naczelnika urzędu skarbowego, które – aby było skuteczne – musi być dokonane najpóźniej do 25. dnia drugiego miesiąca kwartału, za który będzie po raz pierwszy złożona kwartalna deklaracja podatkowa. W praktyce zamiast pisemnego zawiadomienia wystarczające jest zaktualizowanie zgłoszenia VAT-R z zaznaczonym kwadratem w poz. 61 oraz wpisanym kwartałem i rokiem w poz. 64 i 65.

Dodać warto, że  wybór składania deklaracji kwartalnych jest opłacalny dla podatników, którzy w składanych deklaracjach VAT najczęściej wykazują kwotę podlegającą wpłacie do urzędu skarbowego. Składając deklaracje VAT za okresy kwartalne podatnicy tacy kwoty podlegające wpłacie do urzędu skarbowego za dwa pierwsze miesiące kwartału muszą wpłacać, odpowiednio, o dwa miesiące później oraz o miesiąc później niż w przypadku deklaracji miesięcznych. Należy jednak zastrzec, że mniej zdyscyplinowanym podatnikom może być łatwiej trzykrotnie zapłacić mniejsze kwoty, niż raz zapłacić sumę tych kwot.

Wybór składania deklaracji kwartalnych nie jest natomiast opłacalny dla podatników, którzy najczęściej wykazują nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym do zwrotu na rachunek bankowy. Składając deklaracje VAT za okresy kwartalne podatnicy opóźniają bowiem moment, w którym mogą wykazać do zwrotu nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym dotyczącą pierwszych dwóch miesięcy kwartału.