Czy podatnik odpowie za nieswoje błędy

Chodziło o podatników, którzy za 2006 rok dokonali odliczeń z tytułu darowizn na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą. Podatnicy udokumentowali przekazanie darowizny w formie gotówkowej. Korzystali przy  tym z broszury informacyjnej Ministerstwa Finansów, która nie uwzględniała zmiany przepisów. Odliczenie darowizny pieniężnej jest bowiem  możliwe, tylko w przypadku wpłaty za pośrednictwem rachunku bankowego.

Sąd pierwszej instancji uznał, że  chociaż broszura informacyjna Ministerstwa Finansów nie stanowi źródła prawa, to jednak podatnicy działali w przekonaniu, że przepisy, co do odliczania dokonywanych darowizn na działalność charytatywno-opiekuńczą nie uległy zmianie.

Sprawa ostatecznie trafiła do NSA, który podtrzymał stanowisko WSA. Zdaniem sądu  broszura wydawana i autoryzowana przez Ministerstwo Finansów, stanowi dla podatników, którzy w zdecydowanej większości nie posiadają w tym zakresie fachowej wiedzy, ważne źródło informacji o obowiązkach podatkowych, w tym także o wymogach formalnych pozwalających skorzystać z nielicznych już ulg podatkowych.

KOMENTARZ EKSPERTA

Podatnik nie może odpowiadać za błędy w broszurach informacyjnych Ministerstwa Finansów – takie wnioski płyną z wyroku NSA o sygn. akt II FSK 2775/13.

Stanowisko zaprezentowane przez NSA zasługuje na aprobatę. Istotą sporu rozstrzygniętego w komentowanym wyroku jest sposób rozumienia nałożonego na organy podatkowe wymogu działania w sposób budzący zaufanie podatników. Jak wynika ze stanowiska sądu, nakazu tego nie należy traktować jako gołosłownego postulatu skierowanego przez ustawodawcę pod adresem organów podatkowych, lecz jako kryterium, na podstawie którego każdorazowo dokonuje się oceny ich działania. Oznacza to, że naruszenie tej zasady może stanowić samoistną i wystarczającą podstawę prawną do uchylenia decyzji wymiarowej, wydanej wobec podatnika.

NSA opowiedział się za takim kierunkiem wykładni zasady zaufania, który prowadzi do dwóch istotnych i korzystnych dla podatników wniosków.

Po pierwsze, celem tej zasady jest ochrona podatnika przed negatywnymi skutkami błędów w legislacji i będących ich skutkiem niewłaściwych działań administracji podatkowej. Oznacza to, że wątpliwości interpretacyjne narastające w zakresie stosowania nierzadko skomplikowanych i wieloznacznych przepisów prawa podatkowego powinny być rozstrzygane na korzyść podatników. Dotyczy to na przykład, jak w sprawie będącej przedmiotem niniejszego wyroku, wątpliwości wynikających z zastosowania nieczytelnej techniki legislacyjnej opartej na systemie odesłań. Zasada rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika znajduje od niedawna swój normatywny i dosłowny wyraz w art. 2a Ordynacji podatkowej.

Po drugie, podatnik nie może być obarczany odpowiedzialnością za ewentualne nieprawidłowości w rozliczeniu podatku, jeśli są one efektem nie tylko działań, ale także zaniechań organów podatkowych. Tym samym, nie można czynić zarzutu podatnikowi w sytuacji, gdy – działając w dobrej wierze i w zaufaniu do informacji publikowanych przez organy - ustala wysokość swojego zobowiązania podatkowego na podstawie niezaktualizowanych we właściwym czasie (z winy tych organów) i przez to wadliwych informatorów oraz broszur, które są dedykowane dla podatników oraz – zgodnie z utrwaloną w tym zakresie praktyką - stanowią dla nich powszechne źródło wiedzy
o obowiązkach podatkowych, sposobie korzystania z ulg czy wypełnianiu zeznań.

Wynikające z omawianego wyroku szerokie rozumienie zasady zaufania do organów podatkowych jest szczególnie istotne z punktu widzenia ochrony praw tych podatników, którzy - nie posiadając fachowej wiedzy z zakresu prawa podatkowego - czerpią ją głównie
z ogólnodostępnych opracowań i instrukcji przygotowanych przez administrację podatkową oraz nie korzystają z pomocy profesjonalnych pełnomocników.

Wyrok NSA z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt II FSK 2775/13