Będą wysokie kary dla nieuczciwych firm

Podmiotami zbiorowymi w rozumieniu projektowanego aktu są m.in.: osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, podmioty w stanie likwidacji oraz przedsiębiorców niebędących osobami fizycznymi, z wyłączeniem Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego. Zakres podmiotowy projektu ustawy o odpowiedzialności karnej podmiotów zbiorowych pozostanie de facto bez zmian.

Ustawodawca za główny powód powołania nowego aktu podaje przede wszystkim konieczność wzrostu efektywności narzędzi służących do sankcjonowania podmiotów zbiorowych – zwłaszcza w przypadku zwalczania poważnej przestępczości gospodarczej i skarbowej.

Obecnie do przypisania odpowiedzialności podmiotowi zbiorowemu za czyn zabroniony niezbędny obecnie jest prejudykat w postaci prawomocnego wyroku skazującego osobę fizyczną za przestępstwo, wykazanie szczególnego związku osoby, która popełniła czyn zabroniony z podmiotem zbiorowym czy zawężenie zakresu odpowiedzialności  do określonego katalogu czynów zabronionych, które mogą rodzić ewentualne konsekwencje na rzecz podmiotu zbiorowego.

Projekt nowej ustawy zawiera zupełnie inne założenia m.in. w kwestii odpowiedzialności podmiotu zbiorowego. Przede wszystkim ustawodawca znacząco rozszerzył zakres podstaw odpowiedzialności podmiotów zbiorowych i odszedł od zamkniętego katalogu przestępstw,co możespowodowaćprzypisanie winy podmiotowi zbiorowemu oraz odstąpił od wymogu uprzedniego uzyskania prejudykatu.

Projekt ustawy zawiera dwie następujące zasady odpowiedzialności podmiotu zbiorowego – odpowiedzialność za czyny własne tego podmiotu oraz odpowiedzialność za czyny popełnione przez pracowników lub inne osoby realizujące zadania na rzecz tego podmiotu w ramach powierzonych im kompetencji.

Z projektowanej ustawy bowiem wynika, że warunkiem przypisania odpowiedzialności za czyny osób trzecich jest, aby do wyczerpania znamion czynu zabronionego doszło w następstwie winy w wyborze, winy w nadzorze oraz w wyniku tzw. winy organizacyjnej podmiotu.

Pewne novum stanowi sukcesja odpowiedzialności karnej na rzecz podmiotów powstałych  wskutek przekształcenia, podziału czy połączenia, chyba że wykażą, iż nie posiadały wiedzy o czynie zabronionym, będącym podstawą odpowiedzialności i przy zachowaniu należytej staranności nie mogły takiej wiedzy uzyskać, a podmiot zbiorowy nie powstał w celu wykonania połączenia albo podziału.

Projekt ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych zawiera dwa rodzaje kar – karę pieniężną oraz rozwiązanie podmiotu zbiorowego.

Inaczej prezentuje się zakres odpowiedzialności w przypadku drugiego rodzaju kary, tj. rozwiązania podmiotu zbiorowego. Sąd może orzec karę rozwiązania podmiotu zbiorowego, jeśli podmiot zbiorowy ponoszący odpowiedzialność za czyny własne w całości lub w znacznej części służył popełnieniu czynu zabronionego zagrożonego karą pozbawienia wolności nie niższą niż 5 lat, a jego dalsze funkcjonowanie zagraża bezpieczeństwu obrotu gospodarczego, lub gdy uprzednio orzeczono wobec niego karę pieniężną, a orzeczenie innej kary nie jest wystarczające dla osiągnięcia jej celów. Co więcej, sąd orzekać ma równocześnie o przeniesieniu własności składników lub praw majątkowych podmiotu zbiorowego na rzecz Skarbu Państwa, chyba że podlegają one zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu podmiotowi.

Oprócz ww. kar projekt ustawy zawiera znacznie rozbudowany katalog środków karnych, do których zaliczają się m.in. przepadek mienia lub korzyści majątkowych oraz zakaz promocji lub reklamy prowadzonej działalności.

Ustawodawca wprawdzie słusznie zauważył nieefektywność obecnie panujących norm odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, to jednak projektowana ustawa może budzić uzasadnione obawy przedsiębiorców. Wynika to przede wszystkim z faktu, że otwarty został katalog przestępstw, za które można przypisać odpowiedzialność podmiotowi zbiorowemu. Projektowi zarzuca się także nieproporcjonalność kar w nim zawartych oraz przyznanie zbyt szerokich uprawnień prokuratorowi. Pewne zaskoczenie wywołuje także brak zawarcia w projekcie uregulowań, które przewidywałaby przedawnienie odpowiedzialności dla podmiotów zbiorowych.

Wprawdzie projekt wciąż znajduje się na etapie konsultacji sejmowych, jednak mając na uwadze całość zawartych w projekcie założeń, należy się spodziewać, że finałowe brzmienie ustawy potwierdzi obawy przedsiębiorców.

Sprawdź też:

Sprawdź, jak wzrosną kary za przestępstwa i wykroczenia skarbowe

Źródło: rządowy projekt ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary – skierowany do konsultacji.