Od 2024 roku uproszczenia w ustalaniu miesięcznej składki zdrowotnej

Polski Ład zmienił zasady rozliczania składki zdrowotnej, co w praktyce budzi dużo wątpliwości i trudności z rozliczaniem. Rzecznik Praw Obywatelskich interweniował w tej sprawie do Ministerstwa Finansów.

Jednym z problemów jest to, że dochód z działalności gospodarczej na cele składki zdrowotnej jest inaczej określany niż dla celów podatkowych. Rozliczenia są skomplikowane, a na dodatek niektórzy przedsiębiorcy płacą składkę zdrowotną od wyższej podstawy niż podatek dochodowy.

Zasadniczo przedsiębiorca za każdy miesiąc podlegania ubezpieczeniu wpłaca składkę zdrowotną. Jest on naliczana od miesięcznej podstawy jej wymiaru, stanowiącej dochód z działalności gospodarczej uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który opłacana jest składka.  Gdy ustalona podstawa wymiaru składki zdrowotnej w danym miesiącu jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego, podstawę wymiaru składki zdrowotnej za ten miesiąc stanowi kwota tego wynagrodzenia.

Tym samym, przy obliczeniu składki zdrowotnej nie można uwzględnić poniesionej straty. Natomiast rozliczenie straty możliwe jest do odliczenia na cele podatkowe. Problem występuje także przy zawieszeniu działalności gospodarczej. Nie jest bowiem możliwe odliczenie dla celów składki zdrowotnej zwłaszcza kosztów poniesionych w okresie zawieszenia wykonywania działalności.

Na pismo RPO odpowiedział Michał Dzięgielewski, dyrektor departamentu w MZ. Poinformował on, żeobecnie prowadzone są konsultacje społeczne ze środowiskiem księgowych dotyczące możliwości uproszczenia podstawy wymiaru składki zdrowotnej. Ze strony środowiska księgowych została przedstawiona propozycja, aby jeden z parametrów podatkowych - np. kwotę dochodu przedsiębiorcy wskazywaną w PIT-B - uczynić podstawą wymiaru składki zdrowotnej.

Zgodnie z wyjaśnieniami przedstawionymi stronie społecznej przez Ministerstwo Zdrowia w obecnie obowiązującym stanie prawnym wyżej wymieniona propozycja nie jest możliwa do realizacji, bowiem różnicę pomiędzy podstawą opodatkowania w podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej jako „PIT”) a podstawą wymiaru składki w ubezpieczeniu zdrowotnym generują przepisy prawa, z których część została wprowadzona do regulacji Polskiego Ładu w odpowiedzi na postulaty przedsiębiorców i księgowych.

W obowiązującym stanie prawnym różnica w ustalaniu podstawy PIT i podstawy składki zdrowotnej wynika z następujących przepisów prawa:

a)    art. 35 i 36 ustawy z 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw,
b)    art. 36 ust. 1 ustawy z 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw,
-    uchylenie powyższych przepisów prawa stanowiłoby przypadek zmiany normatywnej niekorzystnej dla przedsiębiorców oraz rodziłoby wątpliwości na gruncie konstytucyjnych standardów wynikających z zasady ochrony praw słusznie nabytych (art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej),
c)    art. 81 ust. 2ca ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej (dodawany nowelizacją z pkt 2)
-    zmiana prawa w tym zakresie nie jest możliwa ze względu na kwestie aksjologiczne; regulacje art. 82 ust. 8-9a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej mają charakter prospołeczny i rehabilitacyjny - dotyczą aktywizacji gospodarczej osób przynależących do grup wymagających wsparcia ze strony Państwa,
d)    art. 66 ust. 1 pkt 1 lit c ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, w myśl którego osoby, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, nie podlegają pod obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne z tytułu działalności pozarolniczej
-    zniwelowanie tej różnicy wymagałoby rozszerzenia tytułu ubezpieczenia zdrowotnego na cały okres prowadzenia działalności pozarolniczej, obejmujący także zawieszenie tej działalności, co spowodowałoby zwiększenia obciążania przedsiębiorców składką zdrowotną.

Ministerstwo Zdrowia zaproponowało odmienny sposób uproszczenia ustalenia miesięcznej składki zdrowotnej.

Jak zapewnił Dzięgielewski Ministerstwo Zdrowia wspólnie z Ministerstwem Finansów analizuje również inne możliwości mogące przyczynić się do uproszczenia obliczaniapodstawy wymiaru składki zdrowotnejoraz przybliżenia jej do podstawy opodatkowania w podatku PIT. Wśród analizowanych rozwiązań jest również możliwość wprowadzenia do regulacji składki zdrowotnej rozwiązań zbliżonych do rozliczania straty lub zatorów płatniczych w PIT.

Odnosząc się do kwestii minimalnej podstawy składki zdrowotnej dla osób prowadzących działalność gospodarczą (obecnie jest to kwota minimalnego wynagrodzenia) wyjaśniono, że wszystkie osoby posiadające tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego są zobowiązane do uiszczenia chociaż minimalnej składki zdrowotnej stosownie do swoich możliwości finansowych w zamian za możliwość korzystania ze świadczeń finansowanych przez publicznego płatnika (NFZ).

W ocenie Ministerstwa Zdrowia obowiązująca regulacja prawna w zgodzie z konstytucyjną zasadą równości nakłada na przedsiębiorców obowiązek w sposób niedyskryminujący, a dopiero przyjęcie odmiennego rozwiązania mogłoby skutkować nieuzasadnionym uprzywilejowaniem ubezpieczonych należących do grupy przedsiębiorców.

W przedmiocie niemożności uwzględnienia w postawie wymiaru składki kosztów poniesionych w okresie zawieszenia działalności gospodarczej, wyjaśniono, że zgodnie z art. 81 ust. 2zd ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, ilekroć w ust. 2 i 2b-2zc jest mowa o przychodach i kosztach ich uzyskania w rozumieniu ustawy o PIT lub ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, to nie uwzględnia się w tych przychodach i kosztach ich uzyskania przychodów osiągniętych i kosztów poniesionych w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na podstawie przepisów ustawy z Prawo przedsiębiorców.

Przywołany przepis prawa należy rozumieć w ten sposób, że w okresie zawieszenia działalności gospodarczej zarówno poniesione przez przedsiębiorcę koszty, jak i uzyskane przychody pozostają neutralne składkowo, tzn. w okresie zawieszenia działalności gospodarczej przedsiębiorca nie podlega obowiązkowi składkowemu.

Jest to następstwem rozwiązania systemowego, wyrażonego w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej. Na podstawie tego przepisu tytuł ubezpieczeniowy przedsiębiorcy ulega wyłączeniu w okresie zawieszenia działalności gospodarczej. Zmiana tej regulacji doprowadziłaby to poszerzenia obowiązku składkowego, a tym samym do podniesienia ciężaru finansowego związanego z jego realizacją.