przychód podatkowy

Uregulowania znajdujące się w ustawach o podatku dochodowym nie zawierają definicji „nieodpłatnego świadczenia”.

Dlatego też powszechnie przyjęte jest posługiwanie się definicją potoczną, zgodnie z którą przez nieodpłatne świadczenie należy rozumieć te wszystkie zdarzenia prawne i gospodarcze w działalności przedsiębiorców, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tych osób, mające konkretny wymiar finansowy. Świadczenia mogą przybrać formę rzeczowych bądź niematerialnych.

Przyjmuje się, że aby można było określone świadczenie zaliczyć do kategorii świadczeń nieodpłatnych stanowiących źródło przychodu podlegającego opodatkowaniu, musi dojść do stosunku prawnego, w wyniku którego jeden podmiot dokonuje określonego świadczenia, drugi natomiast to świadczenie otrzymuje nieodpłatnie, zwiększając w ten sposób swoje przychody podatkowe.

Aby uznać dane świadczenie za nieodpłatne, działanie świadczeniobiorcy wiązać się musi z jego pozytywną wolą, tzn. że chce on przekazać świadczeniobiorcy świadczenie i czyni to nieodpłatnie.

Nieodpłatne świadczenie a orzecznictwo

W wyroku NSA z 12 grudnia 2008 r.,  sygn. akt II FSK 1361/07 wskazano, że nieodpłatne świadczenie obejmuje wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub też te wszystkie zdarzenia prawne i gospodarcze w działalności osób prawnych, których skutkiem jest nieodpłatne, to jest niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie mające konkretny wymiar majątkowy czy finansowy.

W toku prowadzonej działalności może wystąpić sytuacja, że przedsiębiorca dokonał zakupu i zapłaty za towar (wpłaty zaliczki), którego nie otrzymał. Zapłata zaliczki udokumentowana jest otrzymaną fakturą zaliczkową, a faktury końcowej podatnik nie otrzymał.

Faktury zaliczkowe na zamówiony towar nie zostały uwzględnione w kosztach uzyskania przychodów. Zdarza się, że w takiej sytuacji, zgodnie z wewnętrznymi regulacjami kontrahenta (np. regulaminy), że podatnik (przedsiębiorca) otrzymuje od kontrahenta rekompensatę, w związku z dokonaniem transakcji zakupu towaru, która to dostawa nie została zrealizowana.

W sytuacji, gdy otrzymana rekompensata okazałaby się nienależna lub sprzedający (kontrahent) naprawi szkodę, to podatnik (przedsiębiorca) jest zobowiązany do niezwłocznego zwrotu na rachunek kontrahenta. W takiej sytuacji powstaje wątpliwość, czy otrzymana przez podatnika (przedsiębiorcę) rekompensata w wyniku wykonania przez kontrahenta (sprzedawcę)  postanowień regulaminu będzie stanowiła przychód  z działalności gospodarczej?

W praktyce zdarza się, że płatnik nie pobierze z wynagrodzenia ubezpieczonego składek na ubezpieczenie społeczne, a także ubezpieczenie zdrowotne i nie wpłaci ich do ZUS. Odpowiedzialność za zaległe składki ZUS ponosi płatnik składek, a nie ubezpieczony. To właśnie na płatniku ciąży obowiązek zapłaty zaległości, a nie na ubezpieczonym.

Dokonując zapłaty zaległych składek ZUS, płatnicy mieli wątpliwości co do tego, czy w takiej sytuacji po stronie ubezpieczonych (pracowników, zleceniobiorców) powstaje przychód w związku z otrzymaniem nieodpłatnego świadczenia. Do tej pory fiskus stał na stanowisku, że przychód powstaje i że trzeba pobrać zaliczkę na PIT, jeśli ubezpieczony w dalszym ciągu jest pracownikiem bądź zleceniobiorcą.