Zmiany dotyczące składania czynnego żalu pogorszą sytuację podatników

Czynny żal jest swoistym samodonosem składanym fiskusowi przez sprawcę przestępstwa albo wykroczenia skarbowego (np. oszustwa podatkowego, niezłożenia deklaracji itp.) – dzięki czemu może on uniknąć kary przewidzianej za jego popełnienie. Pozwala na to art. 16 § 1 Kodeksu karnego skarbowego (k.k.s.). Przepis ten stanowi, że nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu. Ponadto warunkiem bezkarności jest uiszczenie przez sprawcę całej wymagalnej należności publicznoprawnej uszczuplonej w wyniku czynu zabronionego.

Zgodnie bowiem z art. 16 § 5 pkt 1 i 2 k.k.s., zawiadomienie w tej sprawie nie wywoła skutków prawnych jeśli zostanie złożone:

• w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego,
• po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.

Wkrótce jednak treść przedstawionych regulacji ma się zmienić za sprawą nowelizacji Kodeksu karnego skarbowego, której projekt został przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości. W świetle wspomnianego projektu, powołany wcześniej przepis art. 16 § 5 pkt 2 k.k.s. ma otrzymać nowe brzmienie, o następującej treści: „(...) po rozpoczęciu przez organ czynności służbowej, w szczególności przeszukania lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony”.

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu nowelizacji, racją istotnej modyfikacji przepisu art. 16 § 5 pkt 2 k.k.s. jest przeciwdziałanie niekorzystnym z punktu widzenia zasady legalizmu sytuacjom do jakich dochodzi  w obecnym stanie prawnym. Mowa o tym, że aktualnie często brak jest możliwości ścigania sprawców przestępstw skarbowych i wykroczeń ujawnionych w trakcie kontroli przeprowadzonej co prawda przez uprawniony organ, jednak inny niż organ ścigania. Sprawcy mogą bowiem skutecznie uchylić się od odpowiedzialności wyrażając, również  w trakcie prowadzonej kontroli tzw. czynny żal, co jest niemożliwe, gdy czynności służbowe rozpocznie organ ścigania. Dlatego należało usunąć wspomniane ograniczenie.

Jeśli nowelizacja wejdzie w życie w zaproponowanym brzmieniu, istnieje ryzyko, że czynny żal będzie bezskuteczny nie tylko w razie wcześniejszego podjęcia względem podatnika czynności służbowych przez organy ścigania w rozumieniu Kodeksu karnego skarbowego (którymi jako finansowe i niefinansowe organy postępowania przygotowawczego są np. naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celno-skarbowego, Straż Graniczna, Policja, ABW, czy CBA), ale również przez inne organy, niemające tego statusu, ale podejmujące czynności urzędowe względem podatnika. 

Ustawa nowelizująca ma zacząć obowiązywać po upływie miesiąca od dnia jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Źródło:

• art. 1 pkr 3 lit. b, art. 15 projektu (z 3 marca 2022 r.) ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw.

Mariusz Olech