Skutki wyroku TK dotyczącego podatku od nieruchomości niewykorzystywanych w działalności gospodarczej

Problem: Czego dotyczył wyrok TK z 24 lutego br. i jakie on ma konsekwencje dla podatników?

Rozwiązanie: W wyroku o sygn. akt SK 39/19 Trybunał stwierdził, że art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych rozumiany w ten sposób, że o związaniu gruntu, budynku lub budowli z prowadzeniem działalności gospodarczej decyduje wyłącznie posiadanie ich przez przedsiębiorcę lub inny podmiot prowadzący działalność gospodarczą, jest niezgodny z Konstytucją.

Wyrok dotyczy bezpośrednio osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, będących właścicielami nieruchomości, które nie są faktycznie wykorzystywane w działalności gospodarczej. Wyrok może jednak również mieć wpływ na zakres opodatkowania nieruchomości posiadanych przez przedsiębiorców będących osobami prawnymi.

Przedmiotem wyroku była definicja legalna zawarta w art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, zgodnie z którą pod pojęciem gruntów, budynków i budowli związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej rozumie się grunty, budynki i budowle będące w posiadaniu przedsiębiorcy lub innego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą.

W uzasadnieniu wyroku Trybunał stwierdził, że zgodnie z brzmieniem przepisu ustawodawca nie odróżnia dla celów zapłaty podatku od nieruchomości sytuacji podatników posiadających nieruchomości i wykorzystujących je do prowadzenia działalności gospodarczej oraz podatników posiadających nieruchomości, którzy nie wykorzystują ich do prowadzenia działalności gospodarczej.

Oznacza to, że obie grupy przedsiębiorców są zobowiązane do zapłaty podatku w stawce wyższej, przypisanej nieruchomościom związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej. Brak tego rozróżnienia dotyka szczególnie przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, które występują w obrocie prawnym w dwojakim charakterze: jako osoby prywatne (a więc w zakresie swojego majątku osobistego) oraz jako przedsiębiorcy.

W ocenie Trybunału przedmiotowy przepis stanowi więc instrument służący celom innym niż fiskalne, będący nieproporcjonalnym obciążeniem podatkowym polegającym na nieodróżnianiu sytuacji podatkowej podatników posiadających nieruchomości, ale niewykorzystujących i niemogących ich wykorzystać do prowadzenia działalności gospodarczej oraz podatników wykorzystujących posiadane nieruchomości do prowadzenia działalności gospodarczej.

Zastosowane kryterium „posiadania gruntu przez przedsiębiorcę” nie realizuje wyłącznie celu fiskalnego, przez co prowadzi do nieuzasadnionego konstytucyjnie naruszenia prawa własności. Jednocześnie zaskarżonej regulacji nie można uzasadnić ochroną interesu publicznego, co prowadzi do wniosku, że nie są w tym przypadku spełnione przesłanki testu proporcjonalności.

Tym samym zastosowanie wyższej stawki podatkowej dla nieruchomości związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wyłącznie na podstawie kryterium posiadania danej nieruchomości przez przedsiębiorcę lub inny podmiot prowadzący działalność gospodarczą Trybunał uznał za nieproporcjonalną ingerencję w prawo do własności tych podmiotów.

Uznanie, że grunty, budowle i budynki posiadane przez przedsiębiorcę, które nie są przez niego faktycznie wykorzystywane w działalności gospodarczej nie są związane z prowadzeniem tej działalności powoduje, że stawka podatku od nieruchomości od takich gruntów jest ok. dwukrotnie niższa, a stawka mająca zastosowanie w stosunku do budynków jest ok. trzykrotnie niższa. Z kolei w przypadku budowli podatek od nieruchomości w ogóle przestaje być należny, przedmiotem opodatkowania są bowiem jedynie budowle związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Wyrok może znaleźć zastosowanie w stosunku nieruchomości, które nie są w danym momencie wykorzystywane przez podatnika w działalności gospodarczej. Nie ma przy tym znaczenia, jaki jest powód niewykorzystania nieruchomości.

Korzystniejszymi zasadami opodatkowania powinny w naszej ocenie zostać objęte nieruchomości i obiekty budowlane tymczasowo niewykorzystywane w biznesie, np. grunty pod przyszłe inwestycje, miejsca parkingowe, których nie udało się sprzedać przed oddaniem budynku do używania, obiekty czasowo wyłączone z prowadzenia działalności w związku np. ze zmianami profilu tej działalności, czy nieużytkowane obiekty przemysłowe, których likwidacja jest dla przedsiębiorcy nieopłacalna ze względów ekonomicznych.

Pomimo, że skarga konstytucyjna, która zainicjowała sprawę dotyczyła osoby fizycznej, sentencja wyroku Trybunału nie zawęża stwierdzenia niekonstytucyjności przepisu jedynie do osób fizycznych. Również tezy uzasadnienia wyroku można odnosić także do przedsiębiorców będących osobami prawnymi.

Jest więc prawdopodobne, że wyrok zmieni dotychczasową niekorzystną linię orzeczniczą sądów administracyjnych, nakazującą wszystkim przedsiębiorcom stosowanie wyższych stawek podatku w stosunku do nieruchomości, które nie są faktycznie wykorzystywane w działalności.

Wskazuje na to m.in. powołanie się już na rozstrzygnięcie wyroku TK przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z 4 marca 2021 r., sygn. akt III FSK 895-899/21, stwierdzających że samo posiadanie nieruchomości przez przedsiębiorcę nie jest wystarczające do objęcia jej wyższą stawką podatku od nieruchomości.

W świetle powyższego, przedsiębiorcy posiadający nieruchomości niewykorzystywane faktycznie w prowadzonej działalności gospodarczej mogą podjąć kroki prawne w celu obniżenia związanych z nimi obciążeń podatkowych..

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 lutego 2021 r., sygn. akt SK 39/19