Pytanie: Czy ukończone 50 lat i przepracowane 30 lat może uprawniać kobietę do wcześniejszej emerytury? Jakie warunki obecnie musi spełnić pracownik (zarówno kobieta, jak i mężczyzna), aby mógł otrzymać wcześniejszą emeryturę? Sprawdź, jaka jest odpowiedź eksperta.

Odpowiedź: Jeżeli chodzi o pierwsze pytanie, to kobieta w wieku 50 lat, choćby miała udowodnione 30 lub nawet więcej lat pracy, nie nabędzie prawa do wcześniejszej emerytury. Chyba że wykonywała zawód np. nauczyciela lub tancerza, akrobaty albo inny wymagający dużej sprawności psychofizycznej.

Jeżeli chodzi o drugie pytanie, to przepisy art. 29 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm., dalej: ustawa emerytalna), przewidują możliwość uzyskania prawa do emerytury we wcześniejszym wieku, tj. przed osiągnięciem wieku 65 lat – w przypadku mężczyzny, a w przypadku kobiety – przed osiągnięciem wieku 60 lat.

Ubezpieczeni będący pracownikami, urodzeni przed 1 stycznia 1949 r., mogą przejść na emeryturę przy spełnieniu następujących warunków:

kobieta, jeżeli ukończyła 55 lat i udowodni co najmniej 30 lat okresów składkowych i nieskładkowych, albo ma co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz została uznana za całkowicie niezdolną do pracy,
mężczyzna, jeżeli ukończył 60 lat i udowodni co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy.

Przedstawione warunki nabycia prawa do „wcześniejszej” emerytury odnoszą się do ubezpieczonych, którzy ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę byli pracownikami. Emerytura we wcześniejszym wieku, powszechnie nazywana „wcześniejszą”, przysługuje osobie, która ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę była pracownikiem oraz w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawała w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy.

Dodam, iż możliwość nabycia prawa do emerytury we wcześniejszym wieku mają pracownicy zatrudnieni w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Do celów ustalenia uprawnień do emerytury – przepisy powołanej ustawy określają, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się tych pracowników, którzy wykonują prace o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Okresami pracy uzasadniającymi prawo do wcześniejszej emerytury – są wyłącznie te okresy, w których praca w szczególnych warunkach była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Rodzaje prac uznanych w poszczególnych działach gospodarki za prace w szczególnych warunkach wymienione są w wykazach (w wykazie A i w wykazie B), stanowiących załączniki do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 ze zm.).

Konkretne stanowiska pracy, na których w poszczególnych zakładach pracy są wykonywane prace w szczególnych warunkach, określone zostały w szczegółowych wykazach wydanych przez właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych.

W celu nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze należy udokumentować ogólny okres składkowy i nieskładkowy: kobieta 20 lat, a mężczyzna 25 lat. W tym okresie – zależnie od rodzaju pracy – musi zawierać się co najmniej: 10 lub 15 lat zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Natomiast ubezpieczeni urodzeni po 1948 r. prawo do emerytury we wcześniejszym wieku mogą nabyć przy spełnieniu dodatkowo warunków:

wiek emerytalny osiągną do 31 grudnia 2008 r.
nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Z dniem ustalenia prawa do emerytury – umowa z OFE staje się nieważna z mocy prawa.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych we własnym zakresie zawiadamia właściwy fundusz o złożonym przez ubezpieczonego wniosku o przekazanie środków zgromadzonych w tym funduszu na dochody budżetu państwa.

Podsumowując, z powyższych wyjaśnień wynika, że kobieta w wieku 50 lat, choćby miała udowodnione 30 lub nawet więcej lat pracy nie nabędzie prawa do wcześniejszej emerytury. Chyba że wykonywała zawód np. nauczyciela lub tancerza, akrobaty albo inny wymagający dużej sprawności psychofizycznej.

Podstawa prawna:

- ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353),

- rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 ze zm.).

Autor: Zuzanna Turowska, naczelnik Departamentu Świadczeń Pieniężnych w centrali ZUS

Odpowiedź udzielona: 18 stycznia 2008 r.