Pytanie: 24 września br. zatrudniliśmy pracownika na 1/2 etatu z pensją brutto za cały miesiąc 1.125 zł (nie ma dodatku stażowego). Wynagrodzenie zasadnicze za okres we wrześniu wynosi 281,25 zł, a składki społeczne 38,58 zł. Pensja wypłacana jest na koniec każdego miesiąca. Pracownik złożył PIT-2, koszty uzyskania wynoszą –139,06 zł. Program płacowy wyliczył ulgę w wysokości 18,72 zł, a zaliczka na podatek oraz składka zdrowotna wynoszą 0 zł. Natomiast gdyby pracownik nie przedłożył PIT-2 i nie wystąpiłaby ulga podatkowa wtedy program wylicza zaliczkę na podatek w wysokości 0 zł oraz składkę zdrowotną (7,75%) w kwocie 18,72 zł, a 1,25% 0 zł. Proszę o podanie przyczyny takiego wyliczenia oraz podstawę prawną.

Odpowiedź:

Składkę zdrowotną wyższą od zaliczki na podatek dochodowy obniża się do wysokości tej zaliczki (szczegóły w uzasadnieniu).

W celu obliczenia zaliczki na podatek dochodowy płatnik w pierwszym rzędzie pomniejsza przychód uzyskany przez pracownika za dany miesiąc o potrącone z jego wynagrodzenia składki na ubezpieczenia społeczne oraz zryczałtowane koszty uzyskania przychodów. Od tak ustalonego dochodu oblicza zaliczkę w wysokości 18% lub – po przekroczeniu przez podwładnego pierwszego progu podatkowego – 32% podstawy opodatkowania. Ponadto, jeżeli w oświadczeniu PIT-2 zatrudniony upoważnił pracodawcę do odliczania ulgi podatkowej, wyliczoną zaliczkę obniża się o 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, która obecnie wynosi 46,33 zł. W następnej kolejności zaliczkę pomniejsza się o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne pobranej w danym miesiącu przez płatnika ze środków podatnika z zastrzeżeniem jednak, że odliczona od podatku składka zdrowotna nie może przekraczać 7,75% podstawy jej wymiaru. Podstawę tę stanowi przychód pracownika, po odliczeniu potrąconych z niego składek na ubezpieczenia społeczne.

Przy niskim przychodzie niejednokrotnie są zdarza, że wyliczona składka zdrowotna jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy. Dotyczy to zarówno zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy, jak też tych, którzy nie przepracują całego miesiąca lub przez jego część pobierają zasiłek należny z tytułu choroby lub macierzyństwa.

Jak zatem wynika z art. 83 ust. 1 ustawy zdrowotnej, jeżeli składka zdrowotna naliczona w wysokości 9% podstawy jej wymiaru jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy, składkę tę obniża się do wysokości zaliczki.

W praktyce – w zależności od tego jak niskie jest wynagrodzenie pracownika – taka sytuacja może wystąpić w trzech wariantach:

Pomniejszona składka zdrowotna – jeżeli należna składka zdrowotna w wysokości 9% podstawy jej wymiaru okaże się wyższa od zaliczki na podatek dochodowy, a jednocześnie ta część składki, która podlega odliczeniu od podatku (7,75% podstawy) nie przekroczy kwoty tej zaliczki, płatnik powinien obniżyć należną składkę (9% podstawy wymiaru) do wysokości zaliczki, natomiast podatek pomniejszyć o kwotę składki podlegającej odliczeniu (7,75% podstawy).
Pomniejszona składka zdrowotna i zerowa zaliczka – jeżeli kwoty obu składek, zarówno należnej (9% podstawy), jak też pomniejszającej podatek (7,75% podstawy) okażą się wyższe niż naliczona od wynagrodzenia pracownika zaliczka na podatek dochodowy, płatnik powinien obniżyć składkę zdrowotną do wysokości tej zaliczki. W konsekwencji, kwota składki należnej i podlegającej odliczeniu będzie taka sama, a zaliczka wyniesie 0 zł,
3. Zerowa składka zdrowotna i zerowa zaliczka – jeżeli kwota wyliczonej zaliczki na podatek dochodowy wyniesie 0 zł, składkę zdrowotną płatnik obniży również do 0 zł.

W opisywanym stanie faktycznym mamy do czynienia z 3 wariantem, a tym samym zarówno składka zdrowotna, jak i zaliczka na podatek dochodowy wyniosą 0 zł, co wynika z przedstawionego poniżej wyliczenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za wrzesień 2018 r.

Składki na ubezpieczenia społeczne:

281,25 zł x 9,76% = 27,45 zł (składka emerytalna),
281,25 zł x 1,5% = 4,22 zł (składka rentowa),
281,25 zł x 2,45% = 6,89 zł (składka chorobowa).

Składki łącznie: 38,56 zł.

Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne:

281,25 zł (wynagrodzenie brutto) – 38,56 zł (składki na ubezpieczenia społeczne) = 242,69 zł.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne:

242,69 zł (podstawa wymiaru składki zdrowotnej) x 9% (wymiar procentowy składki na ubezpieczenie zdrowotne) = 21,84 zł.

Kwota składki zdrowotnej pomniejszająca podatek: 242,69 zł (podstawa wymiaru składki zdrowotnej) x 7,75% (wymiar procentowy składki zdrowotnej podlegającej odliczeniu od podatku) = 18,81 zł.

Podstawa opodatkowania:

242,69 zł – 139,06 zł (podwyższone koszty uzyskania przychodu) = 104 zł (po zaokrągleniu do pełnych złotych).

Podatek: 104 zł (podstawa opodatkowania) x 18% (wymiar procentowy podatku) = 18,72 zł.

Zaliczka na podatek dochodowy przed pomniejszeniem o składkę zdrowotną podlegająca odliczeniu od podatku: 18,72 zł – 46,33 zł (ulga podatkowa) = 0 zł.

Składka zdrowotna obniżona do wysokości zaliczki wynosi zatem 0 zł.

Wynagrodzenie netto: 281,25 zł (wynagrodzenie brutto) – 38,56 zł (składki na ubezpieczenia społeczne) = 242,69 zł.

Z kolei w przypadku, gdy ulga podatkowa nie będzie odliczana, wystąpi sytuacja opisana w drugim ze wskazanych wariantów, czyli składka zdrowotna wyniesie 18,72 zł, natomiast zaliczka na podatek dochodowy 0 zł, co wynika z następujących rachunków:

Podatek: 104 zł (podstawa opodatkowania) x 18% (wymiar procentowy podatku)
= 18,72 zł.

Składka zdrowotna obniżona do wysokości zaliczki: 18,72 zł.

Zaliczka na podatek dochodowy: 18,72 zł – 18,72 zł = 0 zł.

Wynagrodzenie netto: 281,25 zł (wynagrodzenie brutto) – 38,56 zł (składki na ubezpieczenia społeczne) – 18,72 zł (składka zdrowotna) = 223,97 zł.

Autor: Magdalena Z Skalska

Specjalista z zakresu kadr, płac i ubezpieczeń społecznych, autorka książek i licznych publikacji w tej dziedzinie. Współpracuje z różnymi branżowymi serwisami i czasopismami. Prowadzi szkolenia organizowane przez Stowarzyszenie Księgowych w Polsce