Pytanie: W grudniu chcemy wypłacać świadczenia pieniężne z ZFŚS oraz zapomogi losowe związane z trudną sytuacją materialną czy chorobą żony pracownika. Czy od takich zapomóg powinnam odprowadzić podatek? Czy zapomoga stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne?

Odpowiedź:

Wolne od podatku są zapomogi (do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł) otrzymane w związku z zaistnieniem indywidualnych zdarzeń losowych (np. włamanie do mieszkania), klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci. Zapomoga wypłacona zatrudnionemu ze środków ZFŚS wyłącznie z uwagi na jego ciężką sytuację materialną, której przyczyną nie jest wystąpienie ww. zdarzeń, może zostać zwolniona z podatku tylko do kwoty 380 zł w skali roku (do limitu tego należy wliczać wszystkie świadczenia finansowane z funduszu socjalnego, z których korzystał w bieżącym roku dany pracownik). Podobnie rzecz ma się z innymi świadczeniami pieniężnymi przyznawanymi z ZFŚS po uwzględnieniu kryterium socjalnego.

Na mocy art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm., dalej updof) wolne od podatku są zapomogi otrzymane w związku z zaistnieniem indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł.

Niestety updof nie definiuje indywidualnego zdarzenia losowego, klęski żywiołowej czy długotrwałej choroby. Dlatego musimy posłużyć się tu definicjami znajdującymi się w słownikach języka polskiego. I tak:

- indywidualne zdarzenie losowe to wszelakie zdarzenia, które są nieprzewidziane, niemożliwe do uniknięcia nawet przy zachowaniu należytej staranności, np. nieszczęśliwe wypadki powodujące uszczerbek na zdrowiu, pożar, zalanie wodą domu lub mieszkania, włamanie, rabunek, kradzież, itp.,

- klęska żywiołowa to zdarzenie spowodowane niszczycielskim działaniem sił przyrody, np. powódź, huragan, tajfun, trzęsienie ziemi, gradobicie, itp.,

- długotrwała choroba to choroba, która z medycznego punktu widzenia określana jest, jako choroba przewlekła, a więc mająca długotrwały przebieg.

Powyższe znajduje potwierdzenie w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 28 kwietnia 2008 r., nr ITPB2/415-252/08/ENB, w której czytamy: "Ustawa o podatku dochodowym nie definiuje pojęcia zapomogi, indywidualnego zdarzenia losowego, klęski żywiołowej czy długotrwałej choroby. Uzasadnione jest, zatem posługiwanie się w tym przypadku definicjami występującymi w słownikach języka polskiego. Powołując się na językowe znaczenie wyrazów, przez zapomogę należy rozumieć jednorazowe świadczenie pieniężne mające na celu wsparcie finansowe osoby, która z ważnych przyczyn znalazła się w trudnej sytuacji życiowej. Przez indywidualne zdarzenie losowe należy rozumieć wszelkie zdarzenia, które są nieprzewidziane, niemożliwe do uniknięcia nawet przy zachowaniu należytej staranności, jak np. nieszczęśliwe wypadki powodujące uszczerbek na zdrowiu, kradzieże, włamania, itp. Natomiast przez długotrwałą chorobę należy rozumieć chorobę wymagającą długotrwałego leczenia."

Podobnie wypowiedział się Urząd Skarbowy w Szamotułach w postanowieniu z 26 kwietnia 2007 r., sygn. ZN-DF-II/406-1/2007: "Przez zapomogę należy rozumieć jednorazowe świadczenie pieniężne mające na celu wsparcie finansowe osoby, która z przyczyn losowych znalazła się w trudnej sytuacji życiowej. Indywidualne zdarzenie losowe to wszelkie nieprzewidziane zdarzenia, niezależne od woli człowieka, niemożliwe do uniknięcia nawet przy zachowaniu należytej staranności. Klęska żywiołowa jest zdarzeniem spowodowanym niszczycielskim działaniem sił przyrody. Natomiast przez długotrwałą chorobę należy rozumieć chorobę wymagającą długotrwałego leczenia, która z medycznego punktu widzenia określana jest, jako choroba przewlekła, nieuleczalna, wrodzona."

Pracownik, aby otrzymać pieniężną zapomogę losową musi wystąpić do pracodawcy z właściwie uzasadnionym wnioskiem, do którego powinien załączyć odpowiednie dokumenty dotyczące danego zdarzenia, w związku z którym stara się o finansowe wsparcie.

Niestety, updof nie przychodzi z pomocą w kwestii, jakie to miałyby być dokumenty. Trzeba tu posiłkować się art.180 Ordynacji podatkowej, który stanowi, iż jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. A zatem w przypadku przedstawionym w pytaniu, czyli przy długotrwałej chorobie żony pracownika, dokumentem może być dokumentacja medyczna (zaświadczenie lekarskie), określająca stan zdrowia kobiety, przebieg leczenia itp.

Roczny limit, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 26 updof, w wysokości 2.280 zł, dotyczy wszystkich zapomóg wypłacanych podatnikowi w danym roku podatkowym. Nie ma przy tym znaczenia źródło finansowania zapomogi, ani podmiot dokonujący wypłaty. Oznacza to, więc, że ze zwolnienia z opodatkowania - do kwoty wyżej wymienionej - będzie korzystać zarówno zapomoga wypłacona ze środków ZFŚS, ze środków związku zawodowego, jak i ze środków obrotowych jednostki. Opodatkowaniu natomiast będzie podlegać nadwyżka ponad ustawowy limit. Opisywana zapomoga wypłacana ze środków ZFŚS nie stanowi podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne oraz zdrowotne.

Zapomogi wypłacane z uwagi na wystąpienie zdarzeń innych niż wymienione powyżej, mogą być zwolnione z podatku tylko wtedy, gdy będą finansowane w całości ze środków ZFŚS i w danym roku podatkowym nie przekroczą łącznie kwoty 380 zł. Ustalając wspomnianą kwotę sumujemy wartości wszystkich otrzymanych w danym roku przez pracownika świadczeń rzeczowych i pieniężnych sfinansowanych z Funduszu lub funduszy związków zawodowych.

To samo zwolnienie podatkowe występuje przy świadczeniach pieniężnych pochodzących ze środków funduszu socjalnego.

Warto w tym miejscu podkreślić, że w myśl art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS, jedynym i koniecznym kryterium, od którego uzależniane jest przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z ZFŚS, winno być tzw. kryterium socjalne, czyli: sytuacja życiowa, rodzinna i materialna osoby uprawnionej do korzystania z ZFŚS.

Na zakończenie dodajmy, iż szczegółowe zasady i warunki korzystania z firmowej pomocy socjalnej, a także zasady przeznaczania środków funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej powinny zostać określone przez pracodawcę w regulaminie gospodarowania funduszem.

- § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 1998 r. nr 161, poz. 1106 z późn. zm.),
- art. 21 ust. 1 pkt 26, art. 21 ust. 1 pkt 67 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.),
- art. 180 ustawy 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.),
- art. 8 ust. 1 i ust. 2 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn.: Dz.U. z 1996 r. nr 70, poz. 335 z późn. zm.).

Tekst opublikowany:

11 grudnia 2009 r.