Pytanie: Pracownik zatrudniony w mojej firmie ma ukończone 62 lata i posiada staż ubezpieczeniowy wynoszący 35 lat. Pracownik ten przebywał na zwolnieniu lekarskim, a w ubiegłym tygodniu dostarczył mi orzeczenie lekarskie wydane przez orzecznika ZUS o częściowej niezdolności do pracy. Czy mam obowiązek go nadal zatrudniać na tym samym stanowisku? Nie ma jeszcze decyzji ZUS o przyznaniu renty. Pracownik chciałby jeszcze pracować lub skorzystać z emerytury dla mężczyzn, którzy ukończyli 60 lat, ale o ile mi wiadomo, ta sprawa nie jest jeszcze uregulowana.

Odpowiedź: Proszę zauważyć, że zgodnie z art. 39 Kodeksu pracy (dalej: kp) pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.

Przypominamy, że zgodnie z przepisami ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm., dalej: ustawa emerytalna) wiek emerytalny dla mężczyzn wynosi 65 lat, a wymagany staż emerytalny – 25 lat.

Przepisu art. 39 kp nie stosuje się w razie uzyskania przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (art. 40 kp).

Ponieważ Państwa pracownik, będący w wieku 62 lat, został uznany za osobę częściową niezdolną do pracy – nie zachodzi możliwość rozwiązania z nim umowy o pracę w drodze wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę.

Natomiast, zgodnie z art. 53 kp pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z pracownikiem, którego niezdolność do pracy trwa dłużej niż okres pobierania zasiłków chorobowych (łącznie z wynagrodzeniem za czas choroby).

Ponieważ maksymalny okres zasiłkowy trwa 182 dni (a jedynie w przypadku gruźlicy 270 dni) – pracodawca może bez wypowiedzenia rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z pracownikiem, który wyczerpał wyżej podany okres i jest nadal niezdolny do pracy – nie dostarczył dopuszczenia do pracy od lekarza medycyny pracy.

Ochroną przez okres dalszych 3 miesięcy, czyli 90 dni, są natomiast objęci pracownicy, którzy otrzymali decyzję ZUS o przyznaniu świadczenia rehabilitacyjnego.

Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Świadczenie rehabilitacyjne może być przyznane na okres nieprzekraczający 12 miesięcy.

Ponadto ponieważ w opisanym przez państwa przypadku pracownik nie dostał świadczenia rehabilitacyjnego, lecz ubiega się o rentę, to nie korzysta z ochrony stosunku pracy i zgodnie z art. 53 kp mógłby być przez pracodawcę zwolniony bez wypowiedzenia po wyczerpaniu zasiłków chorobowych, o ile nie uzyskał dopuszczenia do pracy od lekarza medycyny pracy.

Skierowanie do lekarza medycyny pracy pracownika, który po wyczerpaniu zasiłków chorobowych zdecyduje się na powrót do pracy, spoczywa na pracodawcy.

Pracodawca może, ale nie musi zwolnić pracownika, który po wyczerpaniu zasiłków chorobowych jest nadal niezdolny do pracy (nie uzyskał od lekarza medycyny pracy dopuszczenia do pracy).

Jeżeli go nie zwolnił, lecz czeka na decyzję o przyznaniu renty, pracownik nadal pozostaje w stosunku pracy, ale bez prawa do wynagrodzenia, jak również bez prawa do świadczeń chorobowych.

Jego nieobecność w pracy powinna być potraktowania jako nieobecność usprawiedliwiona niepłatna.

Jednocześnie informujemy, że oświadczenie pracodawcy o rozwiązaniu z pracownikiem umowy o pracę bez wypowiedzenia można wysłać pracownikowi nie wcześniej niż 1. dnia po wyczerpaniu zasiłków chorobowych albo po okresie 90 dni pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, o ile pracownik takie świadczenie otrzymał.

Umowa o pracę rozwiąże się bez wypowiedzenia w dniu, w którym oświadczenie pracodawcy dotrze do pracownika w sposób umożliwiający mu zapoznanie z treścią tego oświadczenia.

Należy więc wysłać oświadczenie listem poleconym, najlepiej za zwrotnym poświadczeniem odbioru – w celi ustalenia daty odebrania przesyłki przez adresata.

Umowa o pracę bez wypowiedzenia rozwiąże się z datą pokwitowania odbioru listu.

W świadectwie pracy należy wpisać tryb rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę bez wypowiedzenia – art. 53 § 1 pkt b kp.

Jeżeli chodzi o wcześniejsze emerytury dla mężczyzn, to pragniemy poinformować, że wyrokiem z 23 października 2007 r., sygn. akt P 10/07 (Dz.U. nr 200, poz. 1445) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 29 ust. 1 ustawy emerytalnej w zakresie, w jakim nie przyznaje prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym mężczyźnie, który – odpowiednio jak kobieta, która nabywa to prawo po osiągnięciu 55 lat i co najmniej 30-letniego okresu składkowego i nieskładkowego – osiągnął wiek 60 lat i co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy, jest niezgodny z art. 32 i art. 33 Konstytucji RP.

W myśl zaskarżonego przepisu art. 29 ust. 1 ustawy emerytalnej kobieta urodzona przed dniem 1 stycznia 1949 r., która nie osiągnęła powszechnego wieku emerytalnego (60 lat), może przejść na emeryturę po osiągnięciu 55 lat, jeżeli:

- posiada co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo

- posiada co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy i została uznana za całkowicie niezdolną do pracy.

Zgodnie z tym przepisem mężczyzna urodzony przed 1 stycznia 1949 r. może przejść na emeryturę po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli ma co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy.

Mężczyźni urodzeni przed 1 stycznia 1949 r. nie mogą więc, w przeciwieństwie do kobiet urodzonych przed tą datą, przechodzić na wcześniejszą emeryturę na 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego (65 lat), spełniając tylko wymóg długiego stażu emerytalnego.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego wyłączenie 60-letnich mężczyzn, posiadających co najmniej 35-letni staż emerytalny, z prawa do wcześniejszej emerytury (w wieku 60 lat) narusza zasadę wzajemności – skoro kobiety z długim stażem mają prawo do wcześniejszej emerytury, to i mężczyźni powinni takie prawo posiadać.

Zgodnie z art. 190 konstytucji orzeczenia Trybunału mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Orzeczenie Trybunału wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, chyba że Trybunał określi inny termin jego wejścia w życie.

W omawianym przypadku Trybunał określił, że przepis art. 29 ust. 1 ustawy emerytalnej, w omawianym zakresie, utraci moc obowiązującą z upływem 12 miesięcy kalendarzowych od dnia ogłoszenia wyroku z Dzienniku Ustaw (30 października 2007 r.), czyli z dniem 30 października 2008 r.

Jednocześnie Trybunał wskazał, że w konkretnej sprawie (której orzeczenie dotyczyło) możliwe jest jeszcze przed tą datą wydanie przez sąd wyroku korzystnego dla ubezpieczonego, gdyż sąd rozpatrujący sprawę może skorzystać z uchylenia przez Trybunał Konstytucyjny domniemania konstytucyjności zakwestionowanego przepisu – art. 29 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Aktualnie trwają prace nad projektem ustawy nowelizującej art. 29 ust. 1 ustawy emerytalnej, którego zgodność z Konstytucją RP zakwestionował Trybunał.

Podstawa prawna: ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.).

Autor: Krystyna Tymorek, radca prawny

Odpowiedź udzielona: 6 marca 2008 r.