SN: Decyzja o ubezpieczeniu w ZUS może dotyczyć okresu sprzed wielu lat

Zleceniobiorca była zatrudniona na podstawie umowy zlecenia w spółce od kwietnia do grudnia 1999 r., przy czym – jak stwierdzono w późniejszym postępowaniu – tylko przez okres niecałych 2 miesięcy nie podlegała obowiązkowym już wówczas ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania zlecenia. Jednak decyzję w sprawie obowiązku ubezpieczenia ZUS wydał dopiero w listopadzie 2012 r.

W tej sytuacji płatnik – spółka odwołała się do sądu, powołując się zarówno na przedawnienie należności składkowych (nawet biorąc pod uwagę przepisy obowiązujące do maja 2012 r., wyznaczające dłuższy, 10-letni termin przedawnienia należności składkowych, od daty powstania zobowiązania minęło już ponad 11 lat), określone w art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), jak i na art. 59 § 1 pkt 9 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

ZUS nie powinien więc w ogóle wydawać decyzji.

Sąd I instancji odwołanie oddalił i wskazał, że decyzja, nawet wydana po tak długim okresie, jest przede wszystkim decyzją stwierdzającą podleganie ubezpieczeniom społecznym i okres ten ma znaczenie przy ustalaniu uprawnień emerytalno-rentowych.

Decyzja natomiast nie określa wysokości składek i obowiązku ich zapłaty.

Sąd II instancji, rozpatrując apelację spółki stwierdził, że w sprawie istnieje problem prawny i przekazał do Sądu Najwyższego pytanie prawne dotyczące kwestii dopuszczalności ustalenia przez ZUS podlegania ubezpieczeniom społecznym, w sytuacji, gdy składki się przedawniły.

W odpowiedzi SN wydał 2 czerwca 2016 r. uchwałę, zgodnie z którą dopuszczalne jest ustalenie w decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych podlegania ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu osoby wykonującej pracę na podstawie umowy zlecenia w sytuacji, gdy należności z tytułu składek na te ubezpieczenia uległy przedawnieniu przed wydaniem decyzji.

W uzasadnieniu SN wskazał, że stosunek ubezpieczeniowy powstaje z mocy prawa, a jego skutki mogą mieć konsekwencje prawne nawet po kilkudziesięciu latach, co wynika z terminów uzyskania uprawnień emerytalnych ( oraz ewentualnych rentowych).

To w jakich okresach dana osoba była objęta obowiązkiem ubezpieczeniowym może okazać się istotne przy ustalaniu prawa do świadczeń wypłacanych przez ZUS oraz ich wysokości. To oznacza, że ZUS może praktycznie w każdym czasie ustalić, że ktoś w danym okresie był obowiązkowo ubezpieczony.

SN podkreślił, że w tym wypadku analogiczne stosowanie przepisów prawa podatkowego nie może mieć miejsca. Przepisy Ordynacji podatkowej odnoszą się tutaj ściśle do zobowiązań podatkowych.

Uchwała Sądu Najwyższego z 2 czerwca 2016 r. (III UZP 8/16)

KOMENTARZ EKSPERTA: Michał Culepa, prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, doświadczony trener i wykładowca

Każdy pracodawca czy zleceniobiorca, oraz osoba prowadząca na własny rachunek działalność objętą obowiązkiem ubezpieczeń społecznych musi opłacać składki.

Jeżeli z jakichś względów nie zostały one za ubezpieczonego opłacone, ale mimo to dana osoba (czy to zatrudniona, czy pracująca na własny rachunek) powinna być w danym okresie objęta ubezpieczeniem w ZUS, wówczas Zakład ma prawo wydać – nawet po wielu latach – stosowną decyzję, dotyczącą ubezpieczonego w pierwszej kolejności.

Tak więc płatnik w takim wypadku nie może z powodu upływu czasu ponosić konsekwencji finansowych braku opłaconych składek. Ale ubezpieczony ma za to dowód, że w danym okresie był ubezpieczony i lata te będą się zaliczać np. do stażu emerytalnego.