Jest nowe stanowisko Sądu Najwyższego w sprawie wliczania służby wojskowej do prac w szczególnym charakterze

Pracownik był przez wiele lat zatrudniony na stanowisku sprężarkowego w zakładach gazów technicznych. Stanowisko to było wprawdzie ujęte w rozporządzeniu z 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a także we wcześniejszym rozporządzeniu z 1979 r. w sprawie I kategorii zatrudnienia, ale mimo to ZUS odmówił przyznania mężczyźnie wcześniejszej emerytury.

Okazało się, że stanowisko sprężarkowego, które zajmował pracownik w chwili poboru do wojska w 1975 r. nie było jeszcze oznaczone jako I kategoria zatrudnienia, a później praca w szczególnych warunkach. Mężczyzna powrócił do pracy na to samo stanowisko po zwolnieniu ze służby w 1977 r.

Zaliczenie zasadniczej służby wojskowej do okresu pracy w szczególnych warunkach może zatem nastąpić tylko wtedy, gdy w chwili poboru stanowisko, na którym taka praca jest wykonywana, zostało wciągnięte do odpowiedniego wykazu we właściwym rozporządzeniu. Tak się stało, ale dopiero dwa lata później, bo w 1979 r.

Tak ZUS uzasadnił decyzję odmawiającą przyznania wcześniejszej emerytury, gdyż odliczając mu 2 lata służby wojskowej zabrakło odpowiedniego stażu pracy, aby uzyskać prawo do wcześniejszej emerytury.

Mężczyzna odwołał się do sądu i uzyskał korzystne orzeczenie w I instancji, ale sąd apelacyjny uchylił ten wyrok i oddalił odwołanie, przyjmując argumentację ZUS za właściwą.

Jednak ten wyrok z kolei uchylił Sąd Najwyższy i oddalił w całości apelację ZUS, przywracając tym samym moc korzystnemu dla wnioskodawcy wyrokowi sądu I instancji.

Sąd Najwyższy wskazał, że obowiązywały jeszcze we wskazanych rozporządzeniach przepisy przejściowe, które przewidują zaliczenie wcześniejszego okresu pracy na takim stanowisku najpierw do I kategorii zatrudnienia, a potem honorują cały ten okres jako pracę w szczególnych warunkach, zarówno przed jak i po zmianie przepisów.

Chodziło tu o § 19 rozporządzenia z 1983 r., który stanowił, że przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, uwzględnia się również okresy takiej pracy (służby), wykonywanej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, a ponadto prace dotychczas zaliczone do I kategorii zatrudnienia w rozporządzeniu z 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia uważa się za prace wykonywane w szczególnych warunkach.

W tej sytuacji, biorąc pod uwagę ówczesne przepisy o powszechnym obowiązku obrony (które przewidywały zaliczenie do okresu zatrudnienia okresu odbytej zasadniczej lub okresowej służby wojskowej w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem tym pracownikom, którzy po odbyciu tej służby podjęli zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym byli zatrudnieni przed powołaniem do służby, albo w tej samej gałęzi gospodarki), cały okres zatrudnienia na stanowisku sprężarkowego – zarówno przed jak i po zmianie przepisów, powinien być zaliczony do pracy w warunkach szczególnych, a do tego okresu należy też obowiązkowo doliczyć 2-letni okres służby wojskowej.

Przyjąć bowiem należy, że gdyby pracownik nie został powołany do wojska, to nadal pracowałby na tym samym stanowisku – które później zostało określone jako praca w szczególnym charakterze, dająca prawo do wcześniejszej emerytury – uznał w konkluzji Sąd Najwyższy.

Okres zasadniczej służby wojskowej należy zaliczyć do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub charakterze, także wtedy, gdy w chwili poboru dane stanowisko nie było jeszcze zaliczone do prac szczególnych, ale po zwolnieniu ze służby wojskowej i powrocie pracownika na to samo stanowisko, przepisy uległy zmianie i zaliczyły te prace do wykonywanych w szczególnym charakterze.

Muszą jednak obowiązywać odpowiednie przepisy przejściowe, które pozwalają na uwzględnienie wcześniejszych okresów pracy na tym samym stanowisku. W takim wypadku okres służby wojskowej jest traktowany z punktu widzenia uprawnień emerytalnych tak jakby pracownik przez cały ten czas pracował w szczególnych warunkach.