Opłaty za czynności radców liczone są według wartości sprawy

Michał Culepa

Autor: Michał Culepa

Dodano: 8 sierpnia 2016

Załóżmy, że jednoosobowy przedsiębiorca, którego rozliczasz zatrudnił osobę na umowę o pracę. ZUS w trakcie kontroli zakwestionował niestety pracowniczą formę zatrudnienia uznając, że osoba nie mogła być wówczas zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Konsekwencją tego był także brak tytułu do obowiązkowego ubezpieczenia w ZUS i brak podstaw do ewentualnych wypłat świadczeń ubezpieczeniowych. Sprawa trafiła do sądu, a pracownik skorzystał z pomocy radcy prawnego. Sprawdź co z kosztami oraz jakie stanowisko prezentuje SN.

Czego dotyczyła sprawa?

Kobieta została zatrudniona na umowę o pracę w firmie, która miała charakter jednoosobowej działalności gospodarczej. ZUS zakwestionował pracowniczą formę zatrudnienia i uznał, że osoba nie mogła być wówczas zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Konsekwencją tego był także brak tytułu do obowiązkowego ubezpieczenia w ZUS i brak podstaw do ewentualnych wypłat świadczeń ubezpieczeniowych.

Decyzja ta została zaskarżona, a sąd orzekł o uchyleniu i zmianie treści spornej decyzji ZUS. Uznał, że kobieta była zatrudniona jako pracownica i podlegała wszystkim obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od marca 2013 r.

Jednocześnie sąd orzekł o kosztach procesowych, ale zasądził je w kwocie zaledwie 120 zł, powołując się na przepis ówcześnie obowiązującego § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.). Zgodnie z nim stawki minimalne wynosiły wówczas 60 zł w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego – ustalane więc były ryczałtowo, niezależnie od wartości przedmiotu sporu.

To rozstrzygnięcie w zakresie kosztów zaskarżył pełnomocnik pracownicy wskazując, że rozpatrywana sprawa nie dotyczy ani świadczeń ani kwestii zaopatrzenia emerytalnego, ale podlegania ubezpieczeniom społecznym. Koszta sądowe powinny więc być ustalane zgodnie z § 6 rozporządzenia, a więc zgodnie z wartością przedmiotu sporu.

Co na to sądy?

Rozpoznający apelację sąd II instancji dostrzegł w sprawie istotny problem prawny i skierował w tej kwestii pytanie prawne do Sądu Najwyższego.

Jednak rozpoznający sprawę skład 3 sędziów uznał, że zagadnienie jest na tyle istotne, że konieczne powinno być rozstrzygnięcie przez skład rozszerzony.

Toteż ostatecznie pod obrady składu 7 sędziów SN trafiło następujące zagadnienie: czy w sprawie o ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku ubezpieczenia społecznego lub jego zakresu (o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego; o podleganie ubezpieczeniom społecznym) do niezbędnych kosztów procesu zalicza się wynagrodzenie reprezentującego stronę radcy prawnego, biorąc za podstawę zasądzenia opłaty za jego czynności z tytułu zastępstwa prawnego stawki minimalne określone w § 6 rozporządzenia z 2002 r. ws. opłat za czynności radców prawnych, czy też stawkę minimalną określoną w § 11 ust. 2 w związku z § 5 tego rozporządzenia ?

Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy w odpowiedzi wydał uchwałę zgodnie z którą w sprawie o ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku ubezpieczenia społecznego lub jego zakresu (o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego; o podleganie ubezpieczeniom społecznym) do niezbędnych kosztów procesu zalicza się wynagrodzenie reprezentującego stronę radcy prawnego. Za podstawę zasądzenia opłaty za jego czynności z tytułu zastępstwa prawnego przyjmuje się stawki minimalne określone w  § 6 rozporządzenia z 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Ponadto SN nadał uchwale moc zasady prawnej oraz ustalił, że przedstawiona wykładnia wiąże od dnia podjęcia uchwały.

Tym samym SN opowiedział się za przyjęciem stawek opłat za czynności radców prawnych ustalonych proporcjonalnie do wartości przedmiotu sporu.

W uzasadnieniu SN wskazał m.in., że przepis § 6 wyznacza ogólne zasady ustalania opłat za zastępstwo procesowe, zasądzane potem na rzecz wygrywającego proces, zaś kolejne przepisy, w tym § 11 rozporządzenia są regulacjami szczególnymi. Obejmuje on bowiem kwestię kosztów w sprawach m.in. o wysokość emerytury, świadczenia rentowe i zasiłki. Zdaniem SN nie można przyjąć, że sprawy o ustalenie istnienia stosunku ubezpieczenia społecznego są tożsame sprawami o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego, jak mówi przepis. To są dwie różne kwestie i ryczałtowe określenie kosztów w sprawach wskazanych w § 11 ma charakter wyjątku od reguły i nie powinno być interpretowany rozszerzająco.

Zdaniem SN: Koszta sądowe w zakresie opłat za czynności radców prawnych w sprawach o ustalenie istnienia stosunku ubezpieczenia społecznego – a więc obowiązku ubezpieczenia w ZUS i ewentualnych uprawnień do świadczeń ubezpieczeniowych – powinny być liczone według wartości przedmiotu sporu.

Uchwała Sądu Najwyższego z 20 lipca 2016 r., sygn. III UZP 2/16

KOMENTARZ EKSPERTA: Michał Culepa, prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, doświadczony trener i wykładowca

Opisywana uchwała SN skutkuje możliwością uzyskania zwrotu kosztów w zakresie pomocy prawnej przez osoby uzyskujące korzystne orzeczenie.

Jednak zasada ta działa także w drugą stronę – osoby przegrywające sprawę z ZUS w sądzie muszą liczyć się ze zdecydowanie wyższymi kosztami, obejmującymi także opłaty za czynności radców prawnych reprezentujących Zakład.

Mimo, że rozporządzenie, będące przedmiotem wykładni już nie obowiązuje, uchwała powyższa ma kolosalne znaczenie także i w obecnie toczących się sprawach.

Obecnie obowiązujące rozporządzenie z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych zawiera bowiem odpowiednio w § 2 i § 9 ust. 2 praktycznie identyczne normy, różniące się jedynie wysokością opłat (np. obecnie opłata za czynności radcy prawnego w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego, jak to określa § 9 ust. 2 obecnego rozporządzenia wynosi 360 zł).

Tym samym omawiane rozstrzygnięcie SN ma również zastosowanie do spraw rozpoznawanych obecnie.

Dlatego też SN nadał uchwale walor zasady prawnej, ale obowiązującej od dnia podjęcia. To oznacza, że wiąże ona wszystkie zwykłe składy orzekające SN. Zgodnie bowiem z art.  62 ustawy o Sądzie Najwyższym jeżeli jakikolwiek skład Sądu Najwyższego zamierza odstąpić od zasady prawnej, przedstawia powstałe zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia pełnemu składowi danej izby SN, zaś odstąpienie od zasady prawnej uchwalonej przez izbę, przez połączone izby albo przez pełny skład Sądu Najwyższego wymaga ponownego rozstrzygnięcia w drodze uchwały odpowiednio przez właściwą izbę, połączone izby lub pełny skład Sądu Najwyższego.

Michał Culepa

Autor: Michał Culepa

prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, współpracownik merytoryczny największych wydawnictw prawniczych. Doświadczony trener i wykładowca.
Nie ma jeszcze komentarzy do tego dokumentu.
Zaloguj się aby dodać komentarz