VAT 2017: Powrót do sankcji w VAT – czy zmiany dotkną wszystkich podatników?

Zgodnie z uzasadnieniem do projektu przygotowywane zmiany mają przeciwdziałać oszustwom w VAT poprzez wprowadzenie szeregu rozwiązań uszczelniających takich jak: rozszerzenie zakresu świadczeń podlegających mechanizmowi odwrotnego obciążenia, restrykcyjne zasady rejestracji i wspomniana wyżej sankcja.

Po nowelizacji organ podatkowy ustali dodatkowe zobowiązanie podatkowe w przypadku wykazania w deklaracji:

• zaniżonej kwoty zobowiązania podatkowego,
• zawyżonej kwoty zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego,
• zawyżonej kwoty różnicy do obniżenia podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe (kwota do przeniesienia),
• kwoty zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego lub kwoty podatku do przeniesienia zamiast kwoty zobowiązania podatkowego,
• a także w przypadku niezłożenia deklaracji podatkowej i niewpłacenia kwoty zobowiązania podatkowego.

Przepisy sankcyjne natomiast nie będą miały zastosowania (za wyjątkiem odliczenia z tzw. pustych faktur), gdy:

• podatnik złoży prawnie skuteczną korektę deklaracji i wpłaci różnicę podatku do urzędu skarbowego wraz z należnymi odsetkami przed wszczęciem kontroli,

• zaniżenie zobowiązania podatkowego/zawyżenie kwoty zwrotu/różnicy podatku wynika z popełnionych w deklaracji błędów rachunkowych lub oczywistych  pomyłek;

• zaniżenie zobowiązania podatkowego/zawyżenie kwoty zwrotu/różnicy podatku wynika z  nieujęcia podatku należnego lub podatku naliczonego za dany okres rozliczeniowy, a który został ujęty w poprzednim okresie rozliczeniowym lub w następnych po właściwym okresie rozliczeniowym, jeżeli nastąpiło to przed dniem wszczęcia kontroli,

Przypomnijmy, że dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30% zaniżenia zobowiązania podatkowego/zawyżenia kwoty zwrotu różnicy podatku obowiązywało do końca listopada 2008 r. na podstawie art. 109 ust. 5 i 6 ustawy o VAT.

W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, który uznał te przepisy za niekonstytucyjne (wyrok z dnia 4 września 2007 r., sygn. akt P 43/06), sankcja została uchylona. Trybunał wskazał że stosowanie dodatkowego zobowiązania w VAT i odpowiedzialności karnej skarbowej wobec osób fizycznych narusza Konstytucję. Konsekwentnie kumulowanie obu sankcji jest dopuszczalne tylko w przypadku osób prawnych. W tym miejscu należy wspomnieć o wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE) z 15 stycznia 2009 r. (C-502/07), wydanego w związku z pytaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, czy powyższa sankcja jako dodatkowe zobowiązanie podatkowe jest zgodna z przepisami dyrektywy.

W orzeczeniu TSUE stwierdził, że sankcja zawarta w polskiej ustawie miała charakter zwykłej sankcji administracyjnej, nie  zaś dodatkowego zobowiązania mającego cechy charakterystyczne podatku VAT, tym samym nie była niezgodna z  przepisami unijnymi.

Obecnie proponowane zmiany wyłączają stosowanie sankcji w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo przestępstwo skarbowe. Przykładowo w przypadku otrzymania mandatu skarbowego za niezłożenie deklaracji podatkowej, osoba fizyczna nie może być dodatkowo obciążona sankcją z tego tytułu.

Podstawowa wysokość sankcji według projektu to 30% kwoty zaniżenia zobowiązania podatkowego lub zawyżenia zwrotu różnicy podatku, zwrotu podatku naliczonego lub różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe, co wynika z dodanego art. 110a ustawy o VAT.

W przypadku jednak, gdy podatnik po zakończeniu kontroli podatkowej złoży korektę deklaracji uwzględniającą wszystkie stwierdzone nieprawidłowości (lub złoży zaległą deklarację i wpłaci podatek do urzędu), wysokość sankcji będzie wynosić 20% powyższej kwoty (preferencja nie dotyczy odliczenia z tzw. pustych faktur).

Projektodawca przewidział również dotkliwszą sankcję w wysokości 100% wartości podatku dla podatników, którzy odliczą w deklaracji VAT z faktur:

• wystawionych przez podmiot nieistniejący,
• stwierdzających czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tej czynności,
• podających kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,
• potwierdzających czynności pozorne i mających na celu obejście przepisów.

Powyższe przypadki odnoszą się w większości do tzw. pustych faktur, więc nastawione są w znacznym stopniu na ograniczenie oszustw podatkowych. W tym miejscu należy wskazać, że nowy art. 110b ustawy o VAT, który odnosi się do sankcji za „puste faktury”, jest przepisem szczególnym wobec ogólnej regulacji odnoszącej się do dodatkowego zobowiązania podatkowego. Innymi słowy, nie będzie można zastosować z tego samego tytułu podwójnej sankcji 30% i 100% kwoty zaniżenia/zawyżenia. Z drugiej strony w przypadku rozliczenia „pustych faktur” nie będą stosowane wyłączenia w zakresie ustalania sankcji ani preferencje w związku z korektą deklaracji po kontroli.

Ponadto należy dodać, że w przypadku ustalenia przez organ podatkowy dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości 30% lub 20% kwoty zaniżenia/zawyżenia, odsetki od zaległości podatkowych z tego tytułu kalkuluje się na ogólnych zasadach. Tym samym, nie będą stosowane podwyższone stawki odsetek w wysokości 150% stawki, o których mowa w Ordynacji podatkowej.

Przygotowując rozliczenie transakcji podlegających opodatkowaniu warto na początku 2017 r. ponownie przeanalizować zasady dokonywania rozliczeń w celu eliminacji, a co najmniej minimalizacji ryzyka nieprawidłowości. Radzimy :

-  zabezpieczyć sposób rozliczenia trudnych (niejednoznacznych pod względem opodatkowania) transakcji (np. poprzez interpretację podatkową),

-  weryfikować prawidłowości wystawianych faktur (zarówno pod względem zasad opodatkowania jak i wartości/ilości dostarczonych towarów i usług),

-  gromadzić dodatkową dokumentację dostarczenia/wykonania nabytych towarów i usług o znacznej wartości (szczególnie w przypadku towarów tzw. „wrażliwych” bądź usług niematerialnych),

-  weryfikować kontrahentów (m.in. przy wykorzystaniu dostępnego online rejestru czynnych podatników VAT),

-  wprowadzić wewnętrzną procedurę sporządzania i kontroli rozliczeń VAT.

Na zakończenie warto wskazać, że projektowane sankcje będą miały zastosowanie do okresów rozliczeniowych od stycznia 2017 r. 25 października Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy, który zostanie teraz wniesiony do Sejmu RP.

Sprawdź więcej o planowanych zmianach w VAT, które zaczną obowiązywać  od 1 stycznia 2017 roku:

• Nowelizacja VAT 2017: Zobacz, co się zmieni w rozliczaniu usług budowlanych