VAT 2017: Sprawdź, czy usługi pomocnicze do usług finansowych i ubezpieczeniowych będą nadal korzystać ze zwolnienia

Projekt dużej nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług został w dniu 15 grudnia 2016 r. opublikowany w Dzienniku Ustaw RP. Zmiany mają wejść w życie (poza nielicznymi wyjątkami) od 1 stycznia 2017 r. Nowela zakłada usunięcie m. in. ustępu 13 oraz 14 do art. 43. Wspomniane regulacja dotyczą zwolnienia z VAT świadczenia usług pomocniczych w stosunku do usług finansowych oraz ubezpieczeniowych. Za takie uznaje się czynności stanowiące element świadczenia wskazanego w art. 43 ust. 1 pkt 7 i 37–41 ustawy o VAT, które same stanowią odrębną całość, a zarazem są właściwe oraz niezbędne do świadczenia usługi zwolnionej.

Zgodnie z uzasadnieniem do projektu nowelizacji VAT, uchylenie ust. 13 art. 43 ustawy o VAT ma na celuje dokładniejsze odwzorowanie przepisów dyrektywy VAT w zakresie stosowania zwolnienia do usług finansowych i ubezpieczeniowych oraz orzecznictwa TSUE. Dla przypomnienia NSA w ostatnich latach uznał powyższe regulacje za nieprecyzyjne i nieprawidłowo implementujące przepisy dyrektywy VAT (np. orzeczenie z 22 czerwca 2012 r., sygn. akt I FSK 268/12 oraz z 4 marca 2013 r., sygn. akt I FSK 577/12), wskazując na szerszy niż w przepisach unijnych charakter zwolnienia.

Zwróćmy uwagę, że ustęp 13 ustawy o VAT przewidujący zwolnienie usług pomocniczych do usług finansowych czy też ubezpieczeniowych nie ma bezpośredniego odpowiednika w przepisach dyrektywy VAT. Odpowiada on rozwiązaniu będącemu jedynie propozycją Komisji Europejskiej dotyczącej nowelizacji dyrektywy VAT. Ostatecznie propozycja tej nowelizacji została w 2016 r. wycofana przez Komisję ze względu na brak porozumienia państw członkowskich co do zasadności jej wprowadzenia. Niezależnie powyższy ustęp znajdował odzwierciedlenie w niektórych rozstrzygnięciach TSUE, odnoszącego się do możliwości zastosowania zwolnienia dla części składowej usługi wykonywanej przez podmiot trzeci (np. C–350/10 Nordea Pankki Suomi Oyj), w tym także do usług ubezpieczeniowych.

Skutkiem powyższych wątpliwości, co do zakresu stosowania zwolnienia, było pytanie prejudycjalne, jakie NSA skierowało do TSUE 19 listopada 2014 r. W stanie faktycznym spółka Aspiro, będąca podatnikiem VAT świadczyła usługi polegające na kompleksowej likwidacji szkód wynikających z zaistniałych zdarzeń ubezpieczeniowych na rzecz innego podmiotu. Spółka świadcząca przedmiotowe usługi nie była ubezpieczycielem, agentem ani pośrednikiem ubezpieczeniowym, wykonywała jedynie usługi likwidacji szkód w imieniu i na rzecz ubezpieczyciela na podstawie umowy zawartej z tym podmiotem. Jak podkreślano, z cywilnoprawnego punktu widzenia spółka występowała wobec ubezpieczonych jako wykonująca czynności za ubezpieczyciela, nie przyjmująca jednak odpowiedzialności wobec ubezpieczonych. TSUE w sprawie C 40/15 stanął na stanowisku, że usługi likwidacji szkód świadczone przez spółkę Aspiro nie mieszczą się w zakresie zwolnienia przewidzianego w art. 135 ust. 1 lit. a Dyrektywy VAT – dotyczącego usług ubezpieczeniowych.

Powyższe rozstrzygnięcie TSUE powołane zostało właśnie w uzasadnieniu do projektu noweli VAT. Zdaniem projektodawców, po wykreśleniu ust. 13 i 14 w art. 43 ustawy VAT, ze zwolnienia przedmiotowego mają zostać wyłączone usługi, które - przed zmianą przepisów -  były uznawane za stanowiące element usługi ubezpieczeniowej (świadczone przez podmioty trzecie na rzecz zakładów ubezpieczeń).

Do takich usług zaliczane mogą być m. in. właśnie usługi likwidacji szkód, które świadczone odrębnie nie stanowią usługi ubezpieczeniowej ani usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o VAT. J

Innymi słowy, wykreślenie ust. 13 i 14 z art. 43 ustawy o VAT dotyczących również zwolnienia dla usług pomocniczych do usługi finansowej nie powinno oznaczać automatycznie ich opodatkowania 23% stawką VAT. W uzasadnieniu do projektu noweli wskazano bowiem że, ocena, czy dana usługa ze zwolnienia skorzysta, będzie opierać się na tezach orzecznictwa TSUE. Jednakże orzecznictwo TSUE nie jest jednolite w tej kwestii – przykładowo w orzeczeniu z 26 maja 2016 r. w sprawie Bookit, sygn. C-607/14. W rozpatrywanej sprawie, TSUE orzekał, czy czynności przetwarzania płatności wykonywane przez Bookit są zwolnione z VAT jako transakcje dotyczące płatności.

Trybunał przyjął wąskie kryteria oceny możliwości zastosowania zwolnienia do poszczególnych czynności związanych z przetwarzaniem płatności. W konsekwencji, nawet ścisły związek danej usługi z dokonaniem przelewu lub innych płatności, zdaniem Trybunału nie zawsze będzie skutkował zwolnieniem z VAT. Zastosowanie powyższych kryteriów przesądziło o tym, że usługi Bookit uznano za niekorzystające ze zwolnienia z VAT. Czynności tej spółki, mimo że były niezbędne do pomyślnego przeprowadzenia transakcji przy zastosowaniu kart debetowych lub kredytowych, nie pełniły istotnych ich funkcji. Spółka co prawda, uczestniczyła w autoryzacji transakcji, ale to nie ona przekazywała środki pieniężne.

Konsekwentnie może okazać się, że w sytuacji braku przepisu zezwalającego wprost na zastosowanie zwolnienia dla dostawców tego rodzaju usług, organy podatkowe będą tego prawa odmawiać.

Należy również podkreślić, że zakładane zmiany w zakresie usług pomocniczych czy usług pośrednictwa, spowodują wygaśnięcie interpretacji indywidualnych uzyskanych w trybie powyższych przepisów, a więc pozbawi podatników ochrony podatkowej w zakresie tych usług. W tej sytuacji celem potwierdzenia poprawności stosowania stawki zwolnionej pozostaje wystąpienie z nowymi wnioskami, przy analizie których organ niekoniecznie obejmie je zwolnioną stawką podatku VAT.

Na koniec zwróćmy uwagę na potencjalne skutki po stronie przyszłych nabywców usług pomocniczych do usług finansowych oraz ubezpieczeniowych tj. ryzyko zakwestionowania prawa do odliczenia VAT naliczonego.

Odbiorcy tego rodzaju usług, od momentu wejścia w życie nowelizacji, powinni szczegółowo weryfikować otrzymane faktury VAT, pod kątem tego czy transakcje okołofinansowe nie powinny korzystać ze zwolnienia przedmiotowego. W przypadku wątpliwości, zalecany jest kontakt z usługodawcą – jeszcze przed opłaceniem faktury.

Sprawdź więcej o zmianach w VAT:

• Nowelizacja VAT 2017: Sprawdź, co się zmieni w odliczaniu VAT z tytułu WNT oraz importu usług

• VAT 2017: Powrót do sankcji w VAT – czy zmiany dotkną wszystkich podatników?
• Nowelizacja VAT 2017: Zobacz, co się zmieni w rozliczaniu usług budowlanych