Niekonstytucyjny przepis daje prawo do odszkodowania od państwa

Michał Culepa

Autor: Michał Culepa

Dodano: 2 czerwca 2016

Pracownik z emeryturą, który został zmuszony do rezygnacji z pracy w związku ze zmianą przepisów, ma prawo do odszkodowania od Skarbu Państwa.

Dnia 11 maja 2016 r. Sąd Najwyższy wydał wyrok zgodnie z którym - wprowadzenie niezgodnego z Konstytucją przepisu, powodującego konieczność zmiany lub rezygnacji z zatrudnienia, skutkuje odpowiedzialnością odszkodowawczą Skarbu Państwa, nawet wtedy, jeżeli decyzja o rezygnacji z zatrudnienia należała do pracownika.

Praca i emerytura

W rozpatrywanej sprawie pracownica naukowa w 2010 r. miała prawo do emerytury i ją pobierała, ale nadal wykonywała swoją dotychczasową pracę jako wykładowcy i pracownik uniwersytecki.

Jednak z dniem 1 stycznia 2011 r. weszła w życie ustawa z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw, która zmusiła ją do rezygnacji z pracy i przejście definitywne na emeryturę. Wprowadzona ustawa zmieniła także ustawę o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wprowadzając do niej nowy przepis art. 103a.

Zgodnie z tym przepisem prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.

Wyrok TK

Ponad rok później 13 listopada 2012 r. zapadł w Trybunale Konstytucyjnym wyrok (sygn. K 2/12), zgodnie z którym przepis art. 103a ustawy emerytalnej w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z Konstytucją.

Zaraz po wydaniu tego orzeczenia pracownica naukowa skierowała przeciwko Skarbowi Państwa pozew o odszkodowanie z tytułu utraconych zarobków nauczyciela akademickiego za okres 13 miesięcy - od dnia rozwiązania stosunku pracy z uczelnią do dnia wydania orzeczenia przez TK.

W sumie żądanie opiewało na niewiele ponad 52 tys. zł, a złożone było na podstawie art.  4171§  1 Kodeksu cywilnego, dalej: kc, zgodnie z którym jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

 

Orzeczenia sądów i rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego

We wszystkich instancjach powódka uzyskała korzystne orzeczenia – sąd I instancji zasądził żądaną kwotę, a sąd II instancji i Sąd Najwyższy oddaliły kolejno apelację i skargę kasacyjną Skarbu Państwa.

W uzasadnieniu SN podkreślił, że wprowadzenie niekonstytucyjnego przepisu wymusiło niejako na powódce rezygnację z pracy. Nie można kwestionować istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy obydwoma tymi zdarzeniami.

Powódka chciała pracować, a przepisy jej to uniemożliwiły – stwierdził SN. Przepis został uznany za niekonstytucyjny, gdyż – jak podkreślił SN – zmieniał ryzyko emerytalne w trakcie trwania zatrudnienia, bez ustalenia okresów przejściowych. To dodatkowo uzasadniało odszkodowanie.

Wyrok Sądu Najwyższego z 11 maja 2016 r., I CSK 350/15

KOMENTARZ EKSPERTA: Michał Culepa, prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, doświadczony trener i wykładowca

Wszelkie zmiany przepisów, które są niezgodne z Konstytucją, a które naruszają interesy zatrudnionych albo pracodawców, mogą skutkować odpowiedzialnością odszkodowawczą Skarbu Państwa na podstawie art. 4171 § 1 kc – nawet jeżeli utrata zarobków, konieczność zmiany, czy zakończenia zatrudnienia była zależna od woli osoby zainteresowanej.

Liczy się tylko to, czy takie a nie inne zachowanie się potencjalnie poszkodowanego, było spowodowane koniecznością przestrzegania niekonstytucyjnego przepisu.

Michał Culepa

Autor: Michał Culepa

prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, współpracownik merytoryczny największych wydawnictw prawniczych. Doświadczony trener i wykładowca.
Nie ma jeszcze komentarzy do tego dokumentu.
Zaloguj się aby dodać komentarz