Od 2019 r. wysokość składek społecznych zależna od przychodów z działalności gospodarczej

Zmiany te od 1 stycznia 2019 r. wprowadza uchwalona już ustawa z 20 lipca 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą na mniejszą skalę (Dz.U. 2918 r. poz. 1577). Jednak nowe rozwiązanie zostało obwarowane kilkoma warunkami, a poza tym nie będzie dostępne dla wszystkich prowadzących działalność gospodarczą.   

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych:

1) prowadzących pozarolniczą działalność oraz z nimi współpracujących;

2) współpracujących z przedsiębiorcami korzystającymi z tzw. ulgi na start, na podstawie art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców

stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego na dany rok kalendarzowy

W 2018 r. najniższa podstawa wynosi 2.665,80 zł. Oznacza to, że całkowity miesięczny koszt składek wynosi:

1.228,70 zł (w tym dobrowolna składka chorobowa, FP i wypadkowa według stopy 1,67%),

1.163,39 zł (bez ubezpieczenia chorobowego).

Niższa podstawa, bo stanowiąca 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2018 r. – 630 zł) ma zastosowanie do osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych (z wyjątkiem korzystających z ulgi na start), w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej.

Zatem, najniższa podstawa wymiaru składek dla przedsiębiorców jest ustalona „na sztywno", w oderwaniu od faktycznych przychodów firmy. Może ją wykazać zarówno „mikroprzedsiębiorca" świadczący drobne usługi, jak i właściciel dużego zakładu.

Przeczytaj także:
Prezydent podpisał ustawę wprowadzającą „mały ZUS”
Plusy i minusy preferencyjnych składek ZUS od 2019 r.

W małych firmach często składki ubezpieczeniowe właściciela (wraz ze składkami współpracowników o ile tacy są) mają najwyższy udział w ogólnych kosztach funkcjonowania. 

Nowe rozwiązanie, które przewiduje nowelizacja polega na tym, że najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych prowadzących działalność gospodarczą będzie uzależniona od przychodu, jeżeli roczny przychód z tytułu tej działalności w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył trzydziestokrotności kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu poprzedniego roku. Na 2019 r. będzie to limit 63.000 zł (30 x 2 100 zł – minimalne wynagrodzenie w grudniu 2018 r.). 

Po pierwsze więc, zmiana jest kierowana tylko do przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą indywidualnie tj. osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych (art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy o sus). Poza regulacją są zatem np. wspólnicy spółek osobowych. Taki warunek w pierwszej kolejności ma na celu wyeliminowanie nadużyć w postaci przenoszenia przychodów do innych form działalności celem optymalizacji obciążeń składkowych.

Po drugie, warunkiem skorzystania z ulgi jest prowadzenie działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym przez co najmniej 60 dni kalendarzowych. Ta przesłanka również ma zapobiegać nadużyciom w postaci celowego zakładania albo wznawiania działalności w końcówce roku kalendarzowego, aby w kolejnym roku móc opłacać składki od najniższej podstawy wymiaru w wysokości 30% minimalnego wynagrodzenia.

Po trzecie, ustawodawca przewidział ograniczenie czasowe możliwości ustalania najniższej podstawy wymiaru składek wedle przychodów do 36 miesięcy w ciągu ostatnich 60 miesięcy. Rozwiązanie to ma motywować przedsiębiorców do rozwoju działalności i przechodzenia na tzw. zasady ogólne. Ponadto, gwarantuje ono, że ubezpieczeni korzystający przez cały okres aktywności zawodowej z projektowanego mechanizmu uzbierają wymagany staż do uzyskania najniższej emerytury.

Najniższą̨ podstawę̨ wymiaru składek ubezpieczony będzie ustalał na dany rok kalendarzowy. Uzyskany przez niego przeciętny miesięczny przychód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym, trzeba będzie pomnożyć przez specjalny współczynnik, który na dany rok kalendarzowy zostanie ogłoszony przez Prezesa ZUS, w formie komunikatu w „Monitorze Polskim", w terminie 7 dni od ogłoszenia kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia. Otrzymany wynik jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę̨, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż̇ 0,5 grosza lub w dół, jeśli jest niższa.

Z kolei przeciętny miesięczny przychód należy obliczyć według następującego wzoru:

• roczny przychód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym/liczba dni kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym × 30
• i jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę̨, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż̇ 0,5 grosza lub w dół, jeśli jest niższa.

W przypadku rozpoczęcia, zakończenia lub zawieszenia działalności gospodarczej w ciągu roku kalendarzowego roczny limit przychodu warunkujący korzystanie z nowej możliwości ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu w stosunku do liczby dni faktycznego prowadzenia działalności gospodarczej. Analogiczny mechanizm pomniejszania najniższej kwoty podstawy znajduje się już obecnie, w art. 18 ust. 9 ustawy o sus.

W tym celu trzeba podzielić trzydziestokrotność́ kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu poprzedniego roku kalendarzowego przez liczbę̨ dni kalendarzowych w poprzednim roku kalendarzowym i pomnożyć przez liczbę̨ dni kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym. Wynik jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę̨, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż̇ 0,5 grosza lub w dół, jeśli jest niższa.

Najniższa podstawa wymiaru składek tak obliczona nie może przekroczyć́ 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia i nie może być́ niższa niż̇ 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku.

Nowa regulacja w zakresie najniższej podstawy, nie będzie miała zastosowania do osób, które:

1) w poprzednim roku kalendarzowym opłacały zryczałtowany podatek dochodowy w formie karty podatkowej na podstawie odrębnych przepisów;

2) spełniają̨ warunki określone przy tzw. „uldze na start" oraz „starej" 2-letniej uldze dla rozpoczynających działalność, na podstawie art. 18a ustawy o sus; 

3) w poprzednim roku kalendarzowym prowadziły pozarolniczą działalność́ gospodarczą przez mniej niż̇ 60 dni kalendarzowych;

4) w poprzednim roku kalendarzowym także prowadziły pozarolniczą działalność́, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 2-5 (m.in. twórcy, artyści, wspólnicy spółek: jawnej, komandytowej, 1-osobowej spółki z o.o.);

5) wykonują̨ pozarolniczą działalność́ gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej pozarolniczej działalności gospodarczej;

6) ustalały najniższą̨ podstawę̨ wymiaru składek emerytalno-rentowych w zależności od przychodu przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej; do powyższych limitów wlicza się̨, jako pełny miesiąc, każdy miesiąc kalendarzowy, w którym osoba odpowiednio ustalała najniższą̨ podstawę̨ składek według rocznego przychodu lub prowadziła pozarolniczą działalność́ gospodarczą przez co najmniej jeden dzień́ kalendarzowy.

Ubezpieczony będzie obowiązany przekazać informację o rocznym przychodzie z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, uzyskanym w poprzednim roku kalendarzowym oraz o najniższej podstawie wymiaru składek ustalonej na dany rok kalendarzowy w:

1) imiennym raporcie miesięcznym albo

2) w deklaracji rozliczeniowej – w przypadku, gdy płatnik składek opłaca je tylko za siebie

– składanych za styczeń danego roku kalendarzowego lub za pierwszy miesiąc rozpoczęcia lub wznowienia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w danym roku kalendarzowym.

Ubezpieczony, który ustali swoją najniższą̨ podstawę̨ wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z nowym przepisem (art. 18c ustawy o sus) będzie obowiązany przedstawić́ na żądanie ZUS dokumenty potwierdzające wysokość́ rocznego przychodu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej za poprzedni rok kalendarzowy, w terminie 14 dni kalendarzowych od doręczenia wezwania. Jeśli tego nie zrobi ZUS ustali za wszystkie miesiące danego roku kalendarzowego podstawę wymiaru składek na zasadach ogólnych, a więc od 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Z jednej strony, rozwiązanie polegające na opłacaniu składek społecznych od niższej podstawy, uzależnionej od zeszłorocznych przychodów (niższej niż minimalna, zryczałtowana) to oczywiście oszczędności w budżecie mikroprzedsiębiorcy, a także zachęta dla osób, które myślą o założeniu własnej firmy, ale nie spodziewają się wysokich przychodów. Jednak należy zwrócić uwagę, że wszelkie ulgi, także obecnie już dostępne (nieopłacanie składek w ramach ulgi na start, 2-letni okres opłacania składek od podstawy równej 30% minimalnej płacy) wywierają wpływ na bieżące świadczenia zasiłkowe oraz przyszłe emerytalne i rentowe. Wysokość podstawy wymiaru składek społecznych przekłada się na wysokość świadczeń o charakterze socjalnym. Im niższa podstawa składkowa tym niższe np. zasiłki : chorobowe, opiekuńcze, macierzyńskie.

Podstawą wymiaru tych zasiłków u osób niebędących pracownikami jest bowiem przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Przez „przychód" należy rozumieć kwotę stanowiącą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, przy czym podstawa składki chorobowej to ta sama podstawa, od której naliczane są składki emerytalno-rentowe.

Zatem, wysokość zasiłków stoi w proporcji do wnoszonych do ZUS składek.

Jeśli chodzi o świadczenia emerytalne czy rentowe, to tu w dłuższej perspektywie, korzystanie z ulg nie musi zachwiać ich wysokością. Trzeba bowiem pamiętać, że przedsiębiorcy nie mogą non-stop płacić małych składek. Okresy stosowania ulgowych podstaw są bowiem ograniczone. Ustawodawca zadbał, by tylko przez 3 lata w ciągu każdych 5 lat można było uiszczać składki od podstawy uzależnionej od przychodów z działalności gospodarczej. Na okres 2 lat trzeba już będzie wrócić do standardowej podstawy. Oczywiście w przypadku, gdy przedsiębiorca cały czas osiąga niskie przychody.