Poznaj skutki uchwały NSA dotyczącej kontroli krzyżowej

Jakub Rychlik

Autor: Jakub Rychlik

Dodano: 12 stycznia 2017
4ca37a504ac96e137dfe4587b80582883b1ff960-medium

Czy kontrola krzyżowa jest możliwa podczas czynności sprawdzających? Sprawdź uchwałę NSA i komentarz eksperta

Organ może podejmować czynności z udziałem kontrahentów podatnika jedynie w związku z postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową prowadzoną u podatnika – takie wnioski płyną z uchwały 7 sędziów NSA, sygn. akt I FPS 3/16

Jaki był problem?

Postanowieniem z 20 lipca 2016 r. (sygn. I FSK 118/15) zostało składowi 7 sędziów NSA przedstawione do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne: czy w ramach przedłużenia terminu zwrotu różnicy podatku w związku z weryfikacją prowadzoną na podstawie art. 87 ust. 2 zdanie drugie ustawy o VAT w ramach czynności sprawdzających możliwe jest żądanie od kontrahentów podatnika przedstawienia dokumentów w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności.

Jakie stanowisko zajęli sędziowie?

Kontrola krzyżowa jest dopuszczalna w ramach prowadzonego wobec podatnika postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, ale nie poza nimi.

Nie ma bowiem podstaw prawnych, aby w ramach jedynie czynności sprawdzających określonych w dziale V Ordynacji podatkowej, bez wszczęcia postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, organ podatkowy mógł żądać od kontrahentów podatnika dokumentów w celu sprawdzenia zasadności zwrotu podatku VAT.

Kontrola krzyżowa stanowi rodzaj specyficznych czynności sprawdzających. Ich specyfika polega na tym, że czynności te mogą być przeprowadzone u kontrahenta podatnika jedynie w sytuacji, gdy w stosunku do podatnika organ podatkowy prowadzi postępowanie podatkowe lub kontrolę podatkową.

KOMENTARZ EKSPERTA

Jakub Rychlik

doradca podatkowy

Niewątpliwie pogląd wyrażony w uchwale przez Naczelny Sąd Administracyjny jest słuszny. Sąd administracyjny, rozstrzygając przedstawione mu zagadnienie, oparł się na wykładni językowej art. 274c Ordynacji podatkowej. Przepis jasno i wyraźnie stwierdza, że tzw. kontrole krzyżowe można jedynie prowadzić w ramach kontroli podatkowej bądź postępowania podatkowego. To zaś oznacza, że wszelkie czynności polegające na sprawdzeniu dokumentów u kontrahentów podatnika który wystąpił o zwrot VAT, prowadzone poza tymi procedurami są niedopuszczalne.

Jeśli zatem organ podatkowy wykonuje jedynie czynności sprawdzające, to nie może domagać się dokumentów od kontrahentów, np. faktur, dowodów zapłaty, podatnika żądającego zwrotu VAT.

W sytuacji, gdy organ wystąpi bezpośrednio do kontrahentów z takimi żądaniami, to będą one naruszały zasadę legalizmu, co oznacza ich sprzeczność z prawem. Kontrahent nie ma w takiej sytuacji obowiązku przekazania dokumentów i powinien odmówić ich wydania. W sytuacji zaś, gdy żądanie wydania dokumentów następuje za pośrednictwem innych organów podatkowych bądź za pośrednictwem administracji podatkowych innych państw, to również one powinny odmówić spełnienia żądania.

W Ordynacji podatkowej brak jest instrumentów, które pozwoliłyby podatnikowi żądającemu zwrotu VAT udaremnić organowi podatkowemu niezgodne z prawem żądanie dokumentów od jego kontrahentów w ramach kontroli krzyżowych prowadzonych w trakcie czynności sprawdzających. W sytuacji, w której organ podatkowy wejdzie w posiadanie tych dokumentów w sposób sprzeczny z prawem, należy rozstrzygnąć, czy mogą one stanowić dowody w ewentualnie wszczętym postępowaniu podatkowym.

Zgodnie bowiem z art. 180 Ordynacji podatkowej jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Ustawodawca nie wyjaśnia do końca, co należy rozumieć przez „wszystko (…), co nie jest sprzeczne z prawem”. W szczególności nie jest sprecyzowane, o jakiego rodzaju sprzeczności chodzi. Czy o sprzeczność rozumianą jako zakaz przeprowadzania dowodów danego rodzaju, np. przesłuchanie strony pomimo braku jej zgody. Czy też chodzi tu obejmuje to sprzeczność z prawem polegającą na działaniach nieopartych na przepisach prawnych, a więc mających miejsce poza literą prawa. W mojej ocenie sprzeczność z prawem należy rozumieć w szerszym znaczeniu, co zakazywałoby wykorzystywania dokumentów uzyskanych w trakcie czynności sprawdzających w wyniku przeprowadzonych kontroli krzyżowych.

Kontrola krzyżowa jest możliwa tylko w ramach postępowania lub kontroli podatkowej.

Polecamy też:

Uchwała NSA 7 sędziów z 24 października 2016 r., sygn. akt I FPS 3/16

Jakub Rychlik

Autor: Jakub Rychlik

Doradca podatkowy (nr wpisu 11549), prawnik (absolwent Wydziału Prawa i Administracji UW).
Słowa kluczowe:
kontrola krzyżowaNSA
Nie ma jeszcze komentarzy do tego dokumentu.
Zaloguj się aby dodać komentarz
Poradnia 48h

Jeśli masz jakiekolwiek pytania skorzystaj z indywidualnej porady grona naszych wybitnych Ekspertów.