Likwidacja zatorów płatniczych – poznaj skutki podatkowe

W świetle przepisów ustaw o podatkach dochodowych przychód powstaje niezależnie od faktu uregulowania należności. Sam fakt wystawienia faktury lub wykonania usługi albo dokonania dostawy oznacza, co do zasady, powstanie obowiązku podatkowego. Z kolei dla strony nabywającej usługę lub towar uprawnienie do zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodów przysługuje niezależnie od faktu dokonania zapłaty.

Obecne przepisy ustawy o CIT (w art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a oraz ust. 2) oraz ustawy o PIT (w art. 23 ust. 1 pkt 20 oraz ust. 2) przewidują możliwość zaliczenia do kosztów podatkowych wartości nieściągalnych wierzytelności jedynie w sytuacji odpowiedniego udokumentowania nieściągalności w sposób ściśle określony w ustawie. Warunkiem uznania wierzytelności za nieściągalną jest bowiem obecnie posiadanie jednego z trzech rodzajów dokumentów:

1) postanowienia o nieściągalności wydanego przez komornika,

2) postanowienia sądu o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości, o umorzeniu lub o zakończeniu postępowania upadłościowego,

3) protokołu podatnika stwierdzającego, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.

Obowiązująca aktualnie w ustawie o PIT i ustawie o CIT ulga na „złe długi” dotyczy jednak tylko sytuacji wierzycieli. Brak jest obecnie analogicznych przepisów po stronie dłużnika. Ponadto bardzo często mimo braku realnych szans na odzyskanie długu, wierzyciel nie dysponuje wyżej wymienionymi dokumentami warunkującymi uznanie wierzytelności za nieściągalną. W konsekwencji konstrukcja dotychczasowych przepisów dopuszcza sytuację, w której wierzyciel traci podwójnie, zaś dłużnik – podwójnie zyskuje. Pomimo braku zapłaty wynagrodzenia wierzyciel jest bowiem zobowiązany opodatkować przychód, zaś dłużnik jest uprawniony do zaliczenia wydatku do kosztów podatkowych.

Projektowane zmiany przenoszą ciężar podatkowy związany z nieopłaceniem faktur w terminie na dłużników. Zgodnie z nowymi przepisami dłużnik będzie zobowiązany do powiększenia dochodu do opodatkowania (lub zmniejszenia straty podatkowej), jeśli zobowiązanie nie zostanie uregulowane w ciągu 120 dni od dnia upływu terminu płatności. Z kolei wierzyciel uprawniony będzie do zmniejszenia dochodu do opodatkowania (lub powiększenia straty podatkowej). Ten aspekt należy ocenić pozytywnie. Wadą jest natomiast pozostawienie odmiennych terminów na zastosowanie ulgi na gruncie ustaw o podatkach dochodowych oraz ustawy o VAT.

Zmiany wprowadzane do ustaw o podatkach dochodowych zasadniczo są zbliżone do regulacji funkcjonującej obecnie na gruncie przepisu art. 89a i 89b ustawy o VAT, z wyjątkiem terminów na zastosowanie ulgi. W aktualnym stanie prawnym przepisy ustawy o VAT umożliwiają korektę podatku należnego (u wierzyciela) oraz zobowiązują do korekty podatku naliczonego (u dłużnika) w sytuacji, w której wierzytelność nie została uregulowana w ciągu 150 dni od dnia upływu terminu jej płatności. Obecnie w trakcie procesu legislacyjnego jest również nowelizacja ustawy o VAT (druk nr 2862), w której czas ten skrócony jest do 90 dni. Projekt zmian w ustawach o podatkach dochodowych przewiduje natomiast termin 120 dni.

Brak ujednolicenia terminów wydaje się nie mieć uzasadnienia. Z technicznego punktu widzenia powodować będzie dodatkowe obciążenie dla księgowych związane z określeniem dwóch odmiennych dat na gruncie VAT i podatków dochodowych dla uznania nieściągalnej wierzytelności za koszt podatkowy oraz związanej z tym korekty podatku należnego lub naliczonego.

Zgodnie z projektem omawiane zmiany mają wejść w  życie dopiero 1 stycznia 2020 roku.

Źródło: projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych – przekazany do opiniowania