Zatrudnienie żony w jednoosobowej działalności

Osoba będąca pracownikiem podlega m.in. obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Inaczej będzie w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność oraz osób z nimi współpracujących. Poznaj szczegóły w pełnej wersji odpowiedzi.

Zatrudnienie żony na podstawie umowy o pracę jest możliwe, ale z punktu widzenia przepisów ubezpieczeniowych żona traktowana będzie w tej sytuacji jak osoba współpracująca. Oznacza to konieczność dodatkowego zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, zaś dla nabycia prawa do zasiłku chorobowego konieczne jest pozostawanie w ubezpieczeniu (opłacanie składek) przez 90 dni.

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków (art. 31 § 1 krio). Do majątku osobistego każdego z małżonków należą m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej (art. 33 pkt 1 krio), chyba że wspólność ustawowa zostanie rozszerzona o te przedmioty przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego (art. 47 § 1 krio).

Prawo do zasiłków z tytułu choroby lub macierzyństwa nie zależy jednak od stosunków majątkowych między małżonkami, lecz uwarunkowane jest zgłoszeniem do ubezpieczenia chorobowego i opłacaniem składek z tego tytułu, gdyż świadczenia te przysługują osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa określonym w usus (art. 1 ust. 1 uośpzus).

Osoba będąca pracownikiem podlega m.in. obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ust. 1, w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1 usus). Natomiast osoba prowadząca pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące podlegają ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnemu (art. 11 ust. 2, w związku z art. 6 ust. 1 pkt 5 usus).

Dla każdej z tych kategorii osób nieco odmienne są warunki tego ubezpieczenia. W przypadku pracowników (ubezpieczenie chorobowe obowiązkowe) podstawę wymiaru składki stanowi przychód ze stosunku pracy (art. 20 ust. 1, w związku z art. 18 ust. 1 usus), natomiast w przypadku osób prowadzących działalność oraz osób współpracujących (ubezpieczenie chorobowe dobrowolne) - podstawę tę stanowi, w pewnym uproszczeniu, zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (art. 20 ust. 1, w związku z art. 18 ust. 8 usus). Od podstawy wymiaru zależna jest też wysokość świadczenia.

Dla każdej z tych kategorii odmienne są też warunki nabywania prawa do świadczeń (tzw. okres karencji). Pracownik (ubezpieczenie obowiązkowe) nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, zaś osoba prowadząca działalność i osoba współpracująca (ubezpieczenie dobrowolne) - dopiero po 90 dniach (art. 4 uośpzus).

Ewentualna możliwość wyboru pomiędzy tymi dwoma kategoriami osób może pozwolić na wybór wariantu optymalnego w danej sytuacji. Kłopot pojawia się jednak w przypadku zatrudnienia w jednoosobowej działalności gospodarczej własnej żony. Nie zabraniają tego co prawda przepisy prawa pracy, jednak z punktu widzenia przepisów usus nie jest to już wcale tak oczywiste. Mianowicie, za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się m.in. małżonka, jeżeli pozostaje z nią we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracuje przy prowadzeniu tej działalności; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego (art. 8 ust. 11 usus). Jednocześnie art. 8 ust. 2 usus stanowi, że pracownik spełniający kryteria określone wyżej dla osób współpracujących, dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

Oznacza to, że gdyby nawet żona zatrudniona została na podstawie umowy o pracę, to z punktu widzenia przepisów ubezpieczeniowych traktowana będzie jak osoba współpracująca.

Konsekwencją tego jest konieczność zgłoszenia żony do ubezpieczenia dobrowolnego, 90-dniowy okres karencji dla zasiłki chorobowego, w którym oczywiście opłacane muszą być składki, itp.

Byłoby inaczej, gdyby żona nie pozostawała z osobą prowadzącą działalność we wspólnym gospodarstwie domowym - wówczas może być traktowana jak pracownik również z punktu widzenia usus. W przypadku ewentualnego sporu małżeństwo musi jednak umieć okoliczność tę w sposób bezsporny udowodnić.