Sprawdź jakie zmiany w ustawie o związkach zawodowych wejdą w życie od 1 stycznia 2019 r.

Izabela Nowacka

Autor: Izabela Nowacka

Dodano: 23 października 2018
zmiany w związkach

Od 1 stycznia 2019 r. zmienią się przepisy dotyczące tworzenia, organizacji i funkcjonowania związków zawodowych. Na wejście w życie czeka bowiem duża nowelizacja ustawy o związkach zawodowych z 5 lipca 2018 r. Nadaje ona m.in. prawo wstępowania do związku również zleceniobiorcom oraz osobom wykonującym pracę nakładczą. Tym samym nie tylko pracownicy będą mogli zrzeszać się w celu pilnowania interesów osób zarobkujących. Nowelizacja stanowi wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2 czerwca 2015 r. (sygn. akt K 1/13 (Dz. U. poz. 791).

Szersza grupa „związkowców"

Od nowego roku, wszystkie osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem, bez względu na podstawę zatrudnienia, zyskają pełne prawo do tworzenia i wstępowania do organizacji związkowych. Osoby te zostały zaliczone do kategorii pracowników. Prawo do koalicji związkowej nabędą więc zleceniobiorcy, osoby wykonujące umowy dzieło, o świadczenie usług, do których stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu, a także wykonujące pracę nakładczą oraz prowadzące jednoosobowo działalność gospodarczą (tzw. osoby samozatrudnione) wykonujące pracę na rzecz danego podmiotu na podstawie umowy. Wolontariuszom, stażystom i innym osobom, które świadczą osobiście pracę bez wynagrodzenia, również będzie przysługiwało prawo wstępowania do związków zawodowych w przypadkach i na warunkach określonych statutami związków.

W związku z rozszerzeniem prawa koalicji związkowej przewidziano, że w liczbie członków wymaganej do realizacji uprawnień zoz będą uwzględniane (poza pracownikami) inne osoby wykonujące pracę zarobkową, ale pod warunkiem, że świadczą pracę przez co najmniej 6 miesięcy na rzecz pracodawcy objętego działaniem tej organizacji.

W konsekwencji przyznania prawa koalicji nowej grupie osób konieczne było wprowadzenie szeregu zmian przepisów u.z.z., w szczególności odpowiednich mechanizmów ochronnych wobec działaczy związkowych i członków organizacji związkowych niebędących pracownikami, przed nierównym traktowaniem ze względu na przynależność związkową czy negatywnymi konsekwencjami z powodu pełnionej przez nich funkcji lub statusu związkowego. Dotychczas bowiem z tej ochrony korzystają wyłącznie pracownicy jako ci mający prawo do tworzenia organizacji związkowych.

Odpowiednio dostosowane zostały także pozostałe przepisy u.z.z., w których dotychczas była mowa wyłącznie o pracownikach w rozumieniu art. 2 kodeksu pracy, niektóre przepisy dotyczące uprawnień zakładowej organizacji związkowej, reprezentowania praw i interesów zbiorowych przez organizacje związkowe czy przepisy dotyczące prawa prowadzenia rokowań zbiorowych oraz zawierania układów zbiorowych pracy.

Nowy termin zawiadomienia sądu

Wprowadzono termin 30-dniowy, liczony od dnia podjęcia uchwały, na powiadomienie właściwego sądu przez związek zawodowy o zmianie statutu. Obecnie związek musi zrobić to „niezwłocznie", a zmiana wchodzi w życie z upływem 14 dni od dnia zawiadomienia, jeżeli sąd nie zgłosił wcześniej zastrzeżeń co do jej zgodności z prawem.

Zwolnienia od pracy także dla osób niebędących pracownikami

Osoba wykonująca pracę zarobkową będzie miała prawo – tak jak pracownik – do zwolnienia od pracy zawodowej na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jej funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeżeli czynność ta nie będzie możliwa do spełnienia w czasie wolnym od pracy. Prawo do wynagrodzenia lub świadczenia pieniężnego za czas zwolnienia zostanie zachowane, o ile zarząd zakładowej organizacji związkowej wystąpi z takim wnioskiem. Tryb udzielenia i korzystania z takiego zwolnienia od pracy, sposób ustalenia wysokości wynagrodzenia oraz wynikających z tego tytułu uprawnień́ i świadczeń́, zostanie określony w rozporządzeniu Rady Ministrów.

Informacja o liczbie członków związku

Kolejna zmiana polega na ograniczeniu przekazywanej przez organizację związkową informacji wyłącznie do podania liczby członków związku. Zakładowa organizacja związkowa będzie zobligowana przedstawiać ją pracodawcy co 6 miesięcy (a nie jak dotychczas, co kwartał), według stanu na dzień 30 czerwca i 31 grudnia – w terminie do 10. dnia miesiąca następującego po tym okresie.

W sytuacji, gdy w ciągu 6-miesięcznego okresu sprawozdawczego powstanie nowa organizacja związkowa, przedstawi ona pracodawcy pierwszą informację o liczbie członków – według stanu na dzień złożenia informacji – w terminie 2 miesięcy od dnia utworzenia organizacji związkowej. Niezależnie od tego, nowo powstała organizacja związkowa będzie podlegała również obowiązkowi złożenia informacji według stanu na dzień 30 czerwca i 31 grudnia. Przyjęto też, że przy ustalaniu liczby członków zrzeszonych w zakładowej organizacji związkowej osoba wykonująca pracę zarobkową należąca do więcej niż jednej zoz, u danego pracodawcy może być uwzględniona tylko jako członek jednej wskazanej przez nią organizacji związkowej.

Organizacja, która nie wypełni terminowo obowiązku informacyjnego nie będzie mogła korzystać ze swoich uprawnień. Kryterium liczebności członków będzie podlegało kontroli, gdyż decyduje ono o możliwości korzystania przez organizację związkową z szeregu uprawnień zagwarantowanych przepisami prawa.

Im więcej członków liczy organizacja, tym więcej jej działaczy podlega ochronie trwałości stosunku pracy, co również przekłada się na obowiązki po stronie pracodawcy. Dlatego dla obu stron jest to sprawa istotna.

Pracodawca lub działająca u niego organizacja związkowa będą mogli złożyć pisemne zastrzeżenie co do liczebności danej zoz, w terminie 30 dni od przedstawienia informacji na ten temat. ZOZ wobec którego zgłoszono zastrzeżenie będzie występowała do sądu rejonowego z wnioskiem o ustalenie liczby członków na ostatni dzień danego półrocza. Jeśli tego nie uczyni w ciągu 30 dni od wpłynięcia zastrzeżenia, utraci swoje uprawnienia. ZOZ będzie mogła również z własnej inicjatywy zwrócić się do sądu o ustalenie liczebności. Sąd wyda w tej sprawie orzeczenie w terminie 60 dni od złożenia wniosku, w trybie przepisów ustawy Kodeks postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym.

Reprezentatywność zoz

Nowelizacja przeniosła z kodeksu pracy do u.z.z. przepisy dotyczące reprezentatywności ponadzakładowej i zakładowej organizacji związkowej (nowy rozdział 3a). Jest to znowu pokłosie rozszerzenia prawa koalicji związkowej. Jak wynika z uzasadnienia do noweli, przeprowadzka przepisów z tego zakresu została podyktowana ważnością i szerokim zastosowaniem zasady reprezentatywności w dziedzinie funkcjonowania związków zawodowych (m.in. przy zawieraniu zbiorowego układu pracy, opiniowaniu projektów ustaw).

Obowiązki pracodawcy wobec organizacji

Wiadomo już jakich konkretnie informacji pracodawca będzie obowiązany udzielić na wniosek zakładowej organizacji związkowej, dla celów prowadzenia działalności związkowej.

Będą to w szczególności informacje dotyczące:

1) warunków pracy i zasad wynagradzania;

2) działalności i sytuacji ekonomicznej pracodawcy związanych z zatrudnieniem oraz przewidywanych w tym zakresie zmian;

3) stanu, struktury i przewidywanych zmian zatrudnienia oraz działań mających na celu utrzymanie poziomu zatrudnienia;

4) działań, które mogą̨ powodować́ istotne zmiany w organizacji pracy lub podstawach zatrudnienia.

Pracodawca będzie musiał udzielić informacji w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku.

Ochrona związkowców przed zwolnieniem

Pracodawca, bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej, nie będzie mógł:

1) wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku prawnego ze wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z inną osobą wykonującą pracę zarobkową będącą członkiem danej zoz, upoważnioną do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy,

2) zmienić jednostronnie warunków pracy lub wynagrodzenia na niekorzyść członka – powyższej osoby wykonującej pracę zarobkową,

– z wyjątkiem przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także jeżeli dopuszczają to przepisy odrębne.

Termin na wyrażenie zgody lub jej odmowę przez zarząd zoz wyniesie:

1) 14 dni roboczych liczonych od dnia złożenia przez pracodawcę pisemnego zawiadomienia o zamiarze wypowiedzenia lub jednostronnej zmiany danego stosunku prawnego, z podaniem przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie lub jednostronną zmianę stosunku prawnego;

2) 7 dni roboczych liczonych od dnia złożenia przez pracodawcę pisemnego zawiadomienia o zamiarze rozwiązania stosunku prawnego ze wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z inną osobą wykonującą pracę zarobkową – członkiem danej zoz, upoważnioną do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, z podaniem przyczyny uzasadniającej rozwiązanie stosunku prawnego.

W przypadku naruszenia przez pracodawcę zasad z zakresu ochrony przed zwolnieniem czy zmianą warunków płacy lub pracy, osobie wykonującej pracę zarobkową, innej niż pracownik, będzie przysługiwała, niezależnie od wielkości poniesionej szkody, rekompensata pieniężna.

Szersza odpowiedzialność za naruszenia przepisów ustawy

W art. 35 u.z.z. dodano ust. 21, który penalizuje zachowania osób pełniących funkcje związkowe polegające na: niepoinformowaniu właściwego sądu o zmianach statutu, przeznaczeniu dochodu z działalności gospodarczej prowadzonej przez związek zawodowy na cele niesłużące realizacji zadań statutowych związku lub dzieleniu go pomiędzy członków związku, a także na podaniu wyższej liczby członków organizacji związkowej niż wynikająca ze stanu faktycznego – w celu uzyskania uprawnień odpowiedniej organizacji związkowej. Za takie naruszenia będzie groziła kara grzywny.

  • ustawa z 5 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1608).
Izabela Nowacka

Autor: Izabela Nowacka

Ekonomista, specjalizuje się w prawie pracy, ubezpieczeniach społecznych i prawie podatkowym. Autorka licznych publikacji z zakresu rozliczania wynagrodzeń, współpracuje z wieloma wydawnictwami, jest autorką publikacji m.in. w Rzeczpospolitej, Monitorze Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, Monitorze rachunkowości budżetowej
Nie ma jeszcze komentarzy do tego dokumentu.
Zaloguj się aby dodać komentarz