Główny księgowy musi zwrócić pracodawcy to co należało zapłacić urzędowi skarbowemu

Wieloletnim pracownik jednej ze spółek przez ponad 10 lat pełnił funkcję głównego księgowego firmy. W spółce stworzył system, dzięki któremu jego pracodawca miał możliwość obniżenia zobowiązań podatkowych. Jednak okazało się, po przeprowadzonej kontroli skarbowej, że rozliczenia były niezgodne z przepisami podatkowymi.

Ponieważ spółka zapłaciła podatek dochodowy CIT w zaniżonej kwocie, urząd skarbowy nakazał uregulowanie zaległości podatkowych wraz z odsetkami, które wyniosły ponad 32.000 zł. Spółka uregulowała zaległości podatkowe, a następnie zażądała zapłaty ich równowartości jako odszkodowania od byłego już głównego księgowego, gdyż wkrótce po uzyskaniu wyników kontroli pracownik został zwolniony z pracy przez zarząd.

Sąd I instancji zasądził na rzecz spółki żądane odszkodowanie od byłego głównego księgowego. W sądzie apelacyjnym wyrok ten został potwierdzony co do zasady, sąd jedynie obniżył wysokość odszkodowania odejmując od niego kwotę nadpłaty, której spółce nie udało się uzyskać, podnosząc, że akurat za brak zwrotu tej kwoty główny księgowy już nie odpowiadał.

Skargę kasacyjną złożyli pełnomocnicy byłego księgowego, wskazując m.in., że ewentualną kwotę odszkodowania powinno się rozliczyć, biorąc pod uwagę także korzyści, jakie spółka miała odnieść w wyniku niezapłacenia podatku. Kwoty „zaoszczędzone” były bowiem lokowane w bankach na krótkoterminowych lokatach typu „overnight” (płatnych następnego dnia wraz z oprocentowaniem), ewentualnie spożytkowywane na bieżącą działalność gospodarczą spółki, przyczyniając się do wzrostu jej przychodów i obrotów.

Jednak Sąd Najwyższy skargę kasacyjną byłego pracownika oddalił w całości.

Uzasadniając orzeczenie wskazał, że były główny księgowy zbudował funkcjonujący wadliwie z punktu widzenia tak ekonomicznego jak i prawnego system księgowania kosztów, przez co doprowadził do powstania zaległości podatkowych i szkód w postaci obowiązku zapłaty karnych odsetek podatkowych. Było to więc świadome i zawinione działanie pracownika za które powinien ponieść odpowiedzialność – uznał SN. 

W odniesieniu do ewentualnych korzyści, wynikających z niedopłat podatkowych, przekazywanych na lokaty bankowe i środki obrotowe spółki SN uznał, że w rozpatrywanej sprawie taka sytuacja nie mogła mieć miejsca.

Zdaniem SN na gruncie prawa pracy możliwość zastosowania zasady compensatio lucri cum damno czyli zaliczenia zysków na poczet szkód istnieje, ale tylko w sytuacji, gdy zarówno szkody jak i ewentualne zyski wynikają z tego samego czynu czy zdarzenia prawnego. Tu zaś mamy do czynienia z dwoma zupełnie różnymi sytuacjami, z jednej strony mamy niezapłacony podatek, który trzeba uregulować z wysokimi odsetkami, z drugiej – zyski z lokat bankowych, stosunkowo niewielkie wobec skali odpowiedzialności podatkowej.

Zgodnie z art. 115 Kodeksu pracy pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną pracodawcy, w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda.

Działania pracownika – głównego księgowego, prowadzące do niezgodnych z prawem rozliczeń, skutkujących niedopłatami podatkowymi, powodują jego odpowiedzialność, zwłaszcza, gdy tenże pracownik, będąc głównym księgowym firmy, wprowadzał świadomie i celowo nieprawidłowe sposoby rozliczeń.

Nie usprawiedliwia go w takim wypadku ewentualna możliwość uzyskania korzyści dla pracodawcy w postaci zysków z ulokowanych lub inwestowanych środków „zaoszczędzonych”, w sposób sprzeczny z prawem, na podatkach, a to oznacza, że odpowiedzialność będzie ponosił w zakresie strat, jakie pracodawca musiał ponieść, regulując powstałe wskutek działań niezgodnych z prawem zobowiązania podatkowe:

• zarówno kwotę niezapłaconego podatku, jak i
• odsetki oraz inne opłaty nałożone na pracodawcę przez władze publiczne.